Үлэ киһини киэргэтэр

 

  1. Үгүс үчүгэйгэ көҕүйбэккэ

Үлэлээтэххинэ үссэниэҥ,

Алыс аймааһыҥҥа аралдьыйбакка

Аһыыргын санаатаххына абыраныаҥ,

Кэлтэччи киһиэхэ кэнтэйбэккэ

Кэскилгин тэриннэххинэ

Киһи-хара буолуоҥ. (Алампа)

  1. Үлэ – олох ис хоһооно,

Үлэтэ суох олох суох.

Үлэ диэн дьол доҕуһуола,

Үлэтэ суох дьол да суох.

  • Оһох оттуллар аналлаах:

Оттуллубата5ына – тымныйар.

Өрүс сүүрүгүрэр аналлаах:

Сүүрүгүрбэтэҕинэ – сытыйар.

Хатыҥ көҕөрөр аналлаах:

Көҕөрбөтөҕүнэ хатар, өлөр.

Кынаттаах көтөр аналлаах:

Көппөтөҕүнэ – сорсуйар.

Хомус хоһуйар аналлаах:

Хоһуйбатаҕына – дьэбиннирэр.

Киһи үлэлиир аналлаах:

Үлэлээбэтэҕинэ – өлүктүйэр.

  • Доҕоруом, дьол диэни билэҕин,

Долгуйар тыыннаах сүрэххинэн,

Үрүлүйбүт үлүскэн үлэҕин –

Үчүгэй диэн дьон үөрдэҕинэ. (Семен Данилов)

  1. Дьолуҥ баар –

Дьоҕус ытыскар.

Илииҥ чэринэн

Эн дьолуҥ кэмнэнэр. (Леонид Попов)

  1. Киһи сүөһүттэн уратыта диэн үлэ үрдүк ис хоһоонун өйдөөһүнүгэр сытар. (Николай Лугинов)
  2. Күн анныгар үлэтэ суох туох да айыллыбат, оҥоһуллубат, туох баар киһиэхэ, тыыннаахха сыһыаннаах ийэтэ – үлэ. (Бүөтүр Тобуруокап)
  3. Үлэһит киһи – үлэлээтэҕинэ эрэ дуоһуйар, үөрэр-көтөр, дьоллонор. Үлэ киһини кынаттыыр, халлааҥҥа өрө көтөҕөр. (Иван Данилов)
  4. Үлэ киһититтэн ордук чиэстээх, ытыктабыллаах бу күн анныгар ким баар буолуой? Үлэ үөрүүтүттэн ордук үрдүк, ыраас үөрүү туох баарый? (Иван Гоголев- Кындыл)
  5. Үлэни саҕалыах эрэ иннинэ ыарахан. Үлэлээн бардахха, киһи үлэ иһигэр киирэн, улам сыстан, таттаран барар, кыаллыа да суох курдук кыаллан иһээччи. (Василий Яковлев- Далан)
  6. Киһи олох олорорун устата үлэлиир

Тус бэйэтигэр, тулалыыр эйгэтигэр,

Үлэ иилии эргийэр эн, күҥҥүн,

Үлэ, үлэ эрэ арыйар эн, кимҥин.

Үлэнэн оҥоһуллар уйгу,

Үлэнэн салаллар саргы. (Саргы Куо)

  1. Үлэ көҕө диэн бу улуу күүс. (М.Е. Николаев)
  2. Норуоту норуот, өрөспүүбүлүкэни өрөспүүбүлүкэ оҥоруохпутун баҕарар буоллаххытына, үлэҕэ сыһыаннаах, үлэни өйдүүр, билэр, төрөөбүт дойдутун, дьонун-сэргэтин таптыыр, ытыктыыр ыччаты иитэн таһаарыахтаахпыт.
  • Биһиэхэ барыта баар: баай сир-уот, билиигэ-көрүүгэ, үлэҕэ-хамнаска тардыһыылаах нэһилиэнньэ. Онон, бары биир киһи курдук турунан,үлэлиэххэ-хамсыахха эрэ наада. (Е.А.Борисов)
  1. Саха киһитэ куруутун аччык буолуохтаах, аһаабакка буолбатах, үлэнэн түбүгүрэ сылдьыахтаах. (Эдьиий Дора)
  2. Дьиҥ чахчыта үчүгэй үлэһит үлэлии сылдьан аатырыы, албан аат, наҕараада тустарынан хаһан да санаабат. (Михаил Алексеев)