Софронов Степан Феоктистович — Феоктист Софронов

Степан Феоктистович Софронов  Чурапчы оройуонугар Одьулуун нэһилиэгэр 1922 сыллаахха атырдьах ыйын 23 күнүгэр төрөөбүтэ. С.А. Новгородов аатынан Чурапчытааҕы педучилищены, Дьокуускайдааҕы пединституту уонна А.М. Горькай аатынан Литературнай институту үөрэнэн бүтэрбитэ. Ол кэмҥэ Академическай Малай театр иһинэн үөрэнэр саха труппатын устудьуоннарыгар саха тылыгар уонна литературатыгар учууталлаабыта. Саха сиринээҕи кинигэ издательствотыгар оҕо литературатын эрэдээктэринэн, оройуоннааҕы хаһыат эрэдээксийэтигэр эппиэттиир сэкирэтээринэн, тыа хаһаайыстыбатын отделыгар сэбиэдиссэйинэн, Одьулуун, Дириҥ, Чурапчы орто оскуолаларыгар учууталынан, РОНО методическай кабинетын сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ.

       Кини тылбаасчыт быһыытынан киэҥник биллибитэ. Улуу Пушкин остуоруйаларын, «Руслан уонна Людмила», «Саалтаан Саар туһунан остуоруйа», «Полтава» диэн чулууканнаах айымньыларын, М.Ю. Лермонтов «Бородино», Н.А. Некрасов «Нуучча сиригэр ким үчүгэйдик олорор?», «Саша», К. Чуковскай «Уоруллубут күн», С. Маршак айымньыларыттан, А. Барто «Оҕолорбор» диэн биллибит-көстүбүт айымньыларын, ону тэҥэ М. Горькай «Артамоновтар дьыалалара» уонна «Фома Гордеев», А. Недогонов «Сельсовет былааҕа» уо.д.а. айымньыларын ситиһиилээхтик тылбаастаабыта. Государственнай бириэмийэнэн бэлиэтэммит А. Твардовскай «Ыраахтан ыраах» диэн бөдөҥ поэматын тылбаастааһыҥҥа ылсыбыта. Хомойуох иһин, өлөр өлүү мэһэйдээн, ол үлэтин кыайан ситэрбэтэҕэ.

       Кини айымньылара 1947 сыллаахтан саҕалаан бэчээттэнэн барбыттара. «Оччугуй отчут» диэн бастакы кинигэтэ 1960 сыллаахха бэчээттэммитэ. «Бүгүн» (1960 с.), «Москва зоопаркатыгар» (1965 с.), «Сибиэтэ сэһэнэ» (1969 с.), «Бэлэх» (1972 с.), «Дьоллоох дойдубар» (1974 с.), «Киэн туттар дьоммут» (1977 с.), «Көмүс чыычаахтарбар» (1978 с.), «Күн ортотун кэнниттэн» (1981 с.) диэн кинигэлэрэ утуу-субуу бэчээттэнэн тахсыбыттара. «Киэн туттар дьоммут» очеркалар кинигэтэ Эрилик Эристиин аатынан литературнай бириэмийэнэн наҕараадаламмыта. Олоҕун тиһэх сылларыгар Степан Феоктистович Чурапчытааҕы кыраайы үөрэтэр музейга дириэктэрдээбитэ. Төрөөбүт- үөскээбит Одьулуунугар дьиэ-уот туттарбыта, онно олорон сайыҥҥы ыйдарга айара- суруйара. Өссө  да элбэҕи суруйуох-айыах киһи олоҕо 1980 сыллаахха балаҕан ыйын 15 күнүгэр соһумардык быстыбыта.

Айымньылара

Оччугуй отчут: кыра саастаах оскуола оҕолоругар. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1960 .-48 с.

Бүгүн : хоһооннор уонна поэмалар. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1963. — 46 с.

Москва зоопаркатыгар: кыра саастаах оҕолорго. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1965 .-24 с.

Сибиэтэ сэһэнэ: кыра саастаах оҕолорго. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1969. -40 с.

Бэлэх: кыра, орто саастаах оскуола оҕолоругар. — Дьокуускай: Кинигэ изд- вота, 1972 .-60 с.

Дьоллоох дойдубар: хоһооннор. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1974. — 72с.

Киэн туттар дьоммут: очеркалар. — Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1977. — 111 с.

Көмүс чыычаахтарбар: хоһооннор: орто саастаах оҕолорго. — Дьокуускай :Кинигэ изд-вота, 1978. — 56 с.

Күн орто кэнниттэн : хоһооннор, поэма: улахан уонна орто саастаах оҕолорго. — Якутск : Кинигэ изд-вота, 1981. — 80 с.

Хоһооннор, поэмалар. Агния Барто хоһоонноруттан тылбаас / [хомуйан оҥордо уонна киирии тылы суруйда С. А. Попов-Сэмэн Тумат]. – Дьокуускай: Бичик, 2013. — 101с. — (Саха суруйааччылара — оҕолорго).

Партия баар буолан ; Үлэ үөрүүтэ; Метро; Өктөөп: хоһооннор // Саха поэзиятын антологията / хомуйан оҥордулар: М. Д. Ефимов, И. И. Артамонов; ред. В. М. Новиков. -Якутскай, 1967.- С . 358-363.

Өлөөнө; Хойутаабыт хомолто; Хачыгырдар; Мин аны — эһэбин; Таптал; Хара харахтаах; Ийэтин күүтэр кыра оҕолуу: хоһооннор // Сүүрбэһис үйэ хоһоонньуттара : саха поэзиятын антологията: поэзия / хомуйан оҥордулар: Н. Е.Винокуров-Урсун, С. И. Тарасов, Н. И. Харлампьева ; худож. М. Г. Старостин. — Дьокуускай, 2000. — С. 246-248.

Бэлэх: поэма // Хотугу сулус. — 1971. — № 2. — с. 100-105.

Маршал махтала: хоһоон // Хотугу сулус. — 1972. — № 2. — с. 45-50.

Сүрэхтэн сүппэт: поэма // Хотугу сулус. — 1972. — № 8. — с. 82-83. Өрүс үрдүгэр; Дьэримиэй дьиэтигэр; Амма; Үөрэммит оскуолам; Рифма эрэйдэниитэ; Уол оҕо, ат кулун; Хаарыан хатын чараны: хоһооннор // Хотугу сулус. — 1973 .-№ 12.- с . 61-66.

Үөрэммит оскуолам; Манчаары оҕо сылдьан: хоһооннор // Саҥа олох. — Чурапчы. — 1973. — Балаҕан ыйын 15 к. — с. 4.

Поэт тыла; Унаар сайын уйгута; Туора харах; Хачыгаардар;  Чакырдааҕы даачабыт ; Эн бүгүн эмискэ ; Сурдээхтик да сөхтө; Уолчаан; Сүтүк; Түүл: хоһооннор // Хотугу сулус. — 1976. — № 12. — с. 66-71.

Мавзолей : поэма // Хотугу сулус. — 1980. — № 4. — с. 8-10.

Халбас хара Хаппаахап; Кыбыгас кыттыгас; Ыраатыах ыччат: хоһооннор // Хотугу сулус. — 1980. — №. 2. — с. 97-100.

Олоҕун уонна айар үлэтин туһунан

Аввакумов, П. Аһаҕастык эппит санааларым // Кыраҕы харах көрүүтүнэн: ахтыылар, рецензиялар, ыстатыйалар / П. Аввакумов; хомуйан оҥордо А. Е. Варламова- Айысхаана. — Дьокуускай, 2008. — с. 34.

Башарина, 3. К. Художественный перевод как форма взаимосвязи взаимодействия литератур // Содружество литератур / 3. К. Башарина ; Мин- во образ. Рос.Фед.; ЯГУ им. М.К. Аммосова. — М., 2002. — с.53, 62, 75.

Руфов, С. Доҕорбут Феоктист // Литература эйгэтигэр  ыстатыйалар, дакылааттар, рецензиялар, тыл этиилэр, ахтыылар / С. Т. уфов. — Дьокуускай, 2004. — с. 107-110.

Слепцова, А. Д. Степан Феоктистович Софронов-Феоктист Софронов (1922- 1980 сс.) // Сиэннэрбэр суруйааччылары сэһэргиим / Анна Слепцова-Туобу Аана. — Дьокуускай, 2008.- С . 87-91.

Софронов Степан Феоктистович — ССРС Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ // Чурапчыттан сириэдийэн // хомуйан оҥордо М. А. Герасимова- Сэҥээрэ. — Дьокуускай, 2009. — с. 39-42.

Степан Феоктистович Софронов-Феоктист Софронов (1922-1980) // Чурапчинский улус: история, культура, фольклор / Администрация МО «Чурапчинский улус» (район); АН PC (Я); Институт гуманит. исслед.; (отв. ред.) Б. Н. Попов и др. — Якутск, 2005. — С. 269-271.

Суруйааччылар, поэттар // Одьулуун нэһилиэгин историята, дьоно-сэргэтэ / Иннокентий Поисеев. — Дьокуускай, 010. — с. 106-107.

Тумат, С. Олоҕу, дьону, оҕолору таптыыра // Хоһооннор, поэмалар. Агния Барто хоһоонноруттан тылбаас / [хомуйан оҥордо уонна киирии тылы суруйда С. А. Попов- Сэмэн Тумат]. — Дьокуускай, 2013. — с. 5-8. — (Саха суруйааччылара — оҕолорго).

Тумат, С. «Өй-сүрэх күүрүүтүн барытын күүрээннээх үлэҕэ» // Эйгэ тардыыта / Сэмэн Тумат. — Дьокуускай, 2003. — С. 24-35 ; Саҥа олох. — Чурапчы. — 1992. — Атырдьах ыйын 22 к. — с. 2; Чолбон. — 1992. — № 8. — с. 129-135.

Атырдьах ыйын 23 күнүгэр — биир дойдулаахпыт саха биллиилээх поэта, тылбаасчыта Феоктист Софронов төрөөбүтэ 80 сылын туолар : анал таһаарыы // Саҥа олох. — Чурапчы. — 2002. — Атырдьах ыйын 20 к. — с. 3.

Герасимова, М. А. Феоктист Софронов /М. А. Герасимова-Сэҥээрэ // Чолбон. — 2 0 1 7 ,-№ 9 .- С.86-92.

Кандинскай, И. Үтүө киһи этэ / И. Кандинскай // Саҥа олох. — Чурапчы. — 1987. — Атырдьах ыйын 27 к.

Пинигин, И. Дьоҕурдаах дьону иитэргэ дьулуспута / И. Пинигин // Саҥа олох. — Чурапчы. — 2002. — Атырдьах ыйын 20 к.

Попов, С. Поэт, тылбаасчыт / С. Попов // Хотугу сулус. — 1972. — № 8. — с. 81- 82.

Постников, Д. Саха бастыҥ суруйааччыларын кэккэлэригэр /Д. Постников // Саҥа олох. — Чурапчы. — 2002 . — Атырдьах ыйын 20 к.

Софронов, П. Уһулуччулаах тылбаасчыт этэ / П. Софронов // Саха сирэ. -1997. — Атырдьах ыйын 23 к.

Тарасов, С. И. Хайа үрдүгэ ыраахтан көстөр диибит да.. / С. И. Тарасов // Чолбон. — 2000. -№ 11.- С . 79-81.

Тимофеев, С. «Маршакка маарынныыр» бэйиэт / С.Тимофеев // Сахаада. -1995. — Атырдьах ыйын 24 к.

Тумат, С. «Өй-сүрэх күүрүүтүн барытын үйэлээх үлэҕэ биэриэххэ»: [Ф. Софронов төрөөбүтэ 70 сылыгар] / Сэмэн Тумат // Саҥа олох. — Чурапчы. — 1992. — Атырдьах ыйын 22 к . — с. 2.

Тумат, С. Феоктист Софронов: [поэт, публицист С. Ф. Софронов-Феоктист Софронов төрөөбүтэ 90 сылыгар] / Сэмэн Тумат // Чолбон. — 2012. — № 8. — с. 87-95.

Тумат, С. Аһаҕас дууһалаах кэрэ киһи / Сэмэн Тумат // Хотугу сулус. — 1982. — № 2 . — с . 102-104.

Тумат, С. Олоҕун үгүс сылын уус-уран тылбааска анаабыта / Сэмэн Тумат // Чолбон. — 1997. — № 8. — с. 83-86 ; Саҥа олох. — Чурапчы. — 1997. – Атырдьах ыйын 26 к. — с. 2-3.

Тумат, С. Поэт, тылбаасчыт : Ф.  Софронов / Сэмэн Тумат // Хотугу сулус. — 1972. — № 8 .- С . 81-82.

Тумат, С. Суохтуубун, ахтабын / Сэмэн Тумат // Чолбон. — 2002. — № 7. — С. 89-91; Саҥа олох. — Чурапчы. — 2002. — Атырдьах ыйын 22 к. — С. 3

Тумат, С. Уран тылбаас маастара этэ / Сэмэн Тумат // Эдэр коммунист. — 1982. — От ыйын 25 к.

Тумат, С. Учуутал, поэт, тылбаасчыт / Сэмэн Тумат // Кэскил. — 1997. — Атырдьах ыйын 27 к.

Тумат, С. Феоктист Софронов: поэт, тылбаасчыт, публицист / С.Тумат // Чолбон. — 2 0 1 2 ,-№ 8 .-с . 87-95.

Феоктист Софронов / таһаарыыны бэлэмнээтэ Г. Борисов // Саха сирэ. — 1992. — Атырдьах ыйын 25 к.

Филиппов Н. Сүрэҕин уйаҕас сылааһынан / Н. Филиппов // Саҥа олох. — Чурапчы. — 1982. — Алтынньы 19 к.

***

Софронов Степан Феоктистович-Феоктист Софронов – Эрилик Эристиин аатынан литературнай бириэмийэ лауреата, СССР Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, поэт, тылбаасчыт, публицист : биобиблиографическай ыйынньык / Чурапчытааҕы кииннэммит библ. ситим, Одьулууннааҕы тыа сирин модел. библиотеката, / [хомуйан оҥордо А. Р. Аржакова]. — Чурапчы, 2012. — 80 с.