Слепцова Варвара Григорьевна — Санаа

Варвара Григорьевна Слепцова 1931 сыллаахха кулун тутар 15 күнүгэр Бахсыга төрөөбүтэ. Кини 1953 сыллаахха Дьокуускайдааҕы  пединститут нуучча тылын уонна литературатын салаатын бүтэрбитэ. Варвара Григорьевна 1953 сылтан 1956 сыллаахха диэри Уус – Алдан Дүпсүнүгэр учууталлаабыта. Салгыы Мүрү орто осуолатыгар 1961 сыллаахха диэри үлэлээбитэ. Онтон Хайахсыт сэттэ кылаастаах оскуолатыгар 1961 – 1962 сс. завучтаабыта уонна нуучча тылын үөрэппитэ. 1962 сыллаахтан Алаҕарга олохсуйбута.

     1988- 1989 сылларга «Саха омук», «Саха кэскилэ» бастакы түмсүүлэрин нэһилиэгэр тэрийсибитэ. Бэйэтэ оҥостубут программатынан саха төрүт культуратын үөрэппитэ. Алаас оҕолоро» диэн саҥа хайысханы киллэрэн үлэтин ис хоһоонун байыппыта, ыйдар эргиирдэринэн үлэни ыыппыта. 1991-1992 сылларга балаҕан — кылаас астарбыта, балаҕан Далбар хотунунан үлэлээбитэ. Онно Далбар Хотун элбэх семинардарын ыыппыта.

     «Арыгы иэдээнин кыайыахха» диэн сүрүннүүр программаны оҥорбута, программа олохтоох дьаһалта баһылыгынан, тэрилтэлэр салайааччыларынан бигэргэтиллэн, олоххо туһаныллыбыттара. «Саха тылын литературатын, төрөөбүт норуоппут историятын, искусстватын ыччакка биллэрэр ураты наадалаах. Саханы саха оҥоруохха, оҕолору норуот үгэстэригэр үөрэтиэххэ. Бараммат баай номохтоох тылынан уус – уран айымньыбытын биллэриэххэ»  — диир Варвара Григорьевна. Кини үөрэтэр кэмигэр кыраайы үөрэтэр куруһуогу салайбыта, оҕолор бэйэлэрин ытыктанар биир дойдулаахтарын Дьүлэй Бүөкээни, Алтан Сарыны кэпсиир фотостендалары оҥорбуттара. «Саха норуотун үгэстэригэр үөрэтии» диэн дакылаатын Дьокуускайга учууталлар идэлэрин үрдэтэр институтка ааҕаллара.

     1990 сыллартан саха литературатын, төрүт култууратын үөрэппитэ. Педагогическай ыстааһа 52 сыл: РОНО иниспиэктэринэн, завуһунан, дириэктэринэн биэс сыл үлэлээбитэ. 28 сыл Алаҕар нэһилиэгэр депутат, 14 сыл исполком чилиэнэ этэ. 7 сыл Алаҕарга дьахтар кэмитиэтин, 3 сыл история, култуура пааматынньыктарын харыстыыр кэмитиэти үлэлэппитэ. 1963 сылтан 2003 сылга диэри барыта 40 сыл нэһилиэк, оскуола уус-уран самодеятельноһын тэрийсэн, салайан кэлбитэ. Норуот тылынан уус-уран айымньытын улууһугар биир биһирэммит толорооччу, чабырҕах толоруутугар өрөспүүбүлүкэ лауреата, нэһилиэгэр экология боппуруостарынан дьарыктанар общественнай тэрийээччи, оройуон айымньылаахтык үлэлиир учууталларын сойууһун чилиэнэ, 1961 сылтан ыла «Знание» общество лиэктэринэн үлэлэспитэ. «Слова о полку Игореве», «Слово о Пушкине», «Слово об Ойунском»,«Кинигэ иитэр суолтата», «История өйдөбүнньүктэрин харыстааһын, «Саханы сахалыы иитиэххэ» уо.д.а. үлэлэрдээх.

   Варвара Григорьевна саха тыла сүппэтин, саха тыына, сиэрэ тиллэрин туһугар ылсан туран үлэлээтэ, дьонугар-сэргэтигэр, ыччатыгар үгүстүк эттэ-тыынна, тылын-өһүн тириэртэ. Ол үлэтин-хамнаһын түмүгэр үс кинигэтэ күн сирин көрбүтэ: «Ситим быстыбатар ханнык» (2001 с.), «Саха барахсан» (2006 с.), «Нарын наскыл» (2007 с.). «Нарын наскыл» кинигэтигэр кыра кээмэйдээх (миниатюра) кэпсээннэр киирбиттэр. Ааптар олох дьикти түгэннэринэн дирин бөлөһүөктүү санааны этэр дьоҕурдаах. Кини ордук киһи уонна айылҕа быстыбат ситимнэрин туһунан бэртээхэйдик сэһэргиир. Айылҕа кистэлэҥнэрин ойуулуурга дьулуһар.

      Варвара Григорьевна Чурапчы сириттэн хаан тардыылаах саха норуотун мааны Далбар Хотуна этэ. Саха былыргытын, итэҕэлин, кутун-сүрүн бэйэтигэр иҥэриммит уонна бар дьонугар тиэрдэр баҕа санаанан салайтаран уҕараабакка үлэлээбитэ-хамсаабыта.

Айымньылара

Ситим быстыбатар ханнык. — Дьокуускай: Бичик, 2001. – 78 с.

Саха барахсан. — Дьокуускай : Сайдам, 2006. – 144 с.

Нарын-наскыл. – Дьокуускай : Сайдам, 2007. – 48 с.

Таайбат таабырыным, тиийбэт чыпчаалым : хомуурунньук / [рец. В. Б. Окорокова ; ред. С. И. Сорокоумова]. – Дьокуускай : Сайдам, 2009. – 144 с. Киһи барахсан : кэпсээн // Чолбон. – 2014. – No 8. – 28-35.

Тылбаастар

Недосягаемое : стихи / пер с якутского Т. И. Петрова. — Дьокуускай : Сайдам, 2011. — 61 c.

Олоҕун уонна айар үлэтин туһунан

Окорокова, В. Аҕата эрэммит эбит / В. Окорокова // Таайбат таабырыным, тиийбэт чыпчаалым : хомуурунньук / ред С. И. Сорокоумова]. — Дьокуускай, 2009. – С. 140-142.

Петрова, Т. И. Сүрэх төлөнө // Т. И. Петрова. — Дьокуускай, 1996.

Саха учуутала Варвара Григорьевна // Улуус киэн туттар учууталлара / Р. М. Саввин. — Дьокуускай, 1998. – С.86-88.

Слепцова Варвара Григорьевна — РФ Суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ // Чурапчыттан сириэдийэн / хомуйан онордо М. А. Герасимова-Сэнээрэ. — Дьокуускай, 2009.-C.413-417.

Талааннаах тэрийээччи, туруорааччы // Талба талааннар. Чурапчы улууһа / Чурапчы улууһа төрүттэммитэ 85 сылыгар, Чурапчыга ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕар аныыбын ; [хомуйан оҥордо М. А. Герасимова-Сэҥээрэ]. — Дьокуускай, 2016. – С. 111- 113.

Багдарыын Сүлбэ. Сахалыы тыыҥҥа иитиллэн : [В. Г. Слепцова-Санаа «Саха барахсан» кинигэтэ] / Багдарыын Сүлбэ // Кыым. – 2006. – Алтынньы 26 к. – С. 16.

Бочкарев. Ийэ тыл күнүн көрсө / Бочкарев // Орто дойду сонуннара. — 2008. -Тохсунньу 31 к.

Бурцев, И. «Сайдам» сабахтара / Иван Бурцев // Орто дойду сонуннара. – 2008. – Алтынньы 4 к.

Бурцев, И. Саха барахсан… : [В. Г. Слепцова-Санаа сана кинигэтэ] / И. Бурцев // Кыым. – 2007. – Олунньу 1 к. – С. 9.

Корнилов, Н. Үчүгэйкээн кинигэ : [«Саха барахсан» кинигэ туһунан] / Н. Корнилова- Сардана // Киин куорат. — 2007. — Олунньу 8 к. — С. 19

Кэрэ санаан киэркэйэн биэрдин // Учуутал аргыһа.- 1996. — Муус устар 4 к. Оконешникова, М. П. Саханы саха оҥороору / М. П. Оконешникова // Саҥа олох. Чурапчы. — 1995. – Ыам ыйын 4 к.

Петрова, Т. Сана кинигэ –  «Саха барахсан» / Т. Петрова // Киин куорат. — 2007. — Олунньу 8 к. – С. 18.

Попов, И. И. «Тыа сирэ ийэ тыл, өй-санаа уйата» : [Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх учуутала, «Төрүт тыл түсчүтэ» В. Г. Слепцова-Санаа туһунан] / И. И. Попов- Бахсылыырап // Саха ыала. — 2003. — Ахсынньы 11 к. — С. 6.

Попова, М. Саха дьахтара барахсан : [В. Г. Слепцова-Санаа «Саха барахсан» кинигэтэ] / М. Попова // Саха сирэ. – 2007. – Олунньу 1 к. – С. 10.

Саввин, Р. М. Саха учуутала Варвара Григорьевна / Р. М. Саввин // Сахаада. – 1997. — Сэтинньи 6 к.

Сидорова, М. Дьиҥнээх патриот киһи / Мария Сидорова // Саҥа олох. Чурапчы. 1990. – Тохсунньу 11 к. – С. 4.