Слепцов Николай Дмитриевич — Туобулаахап

Николай Дмитриевич Слепцов  Чурапчы оройуонугар Бахсы нэһилиэгэр 1912 сыллаахха балаҕан ыйын 7 күнүгэр төрөөбүтэ. 1921 сыллаахха Бахсы начаалынай оскуолатыгар киирбитэ. Гражданскай сэрии саҕаланан, оскуолата сабыллан, тохтуу-тохтуу үөрэммитэ. 1930 сыллаахха хомсомуолга киирэр, ликбезкэ кыттан үлэлиир. Отутус сылларга холкуоһу уонна комсомольскай ячейканы тэрийэн бэрэссэдээтэлинэн, сэкирэтээринэн үлэлээбитэ. Ол сылдьан биир дойдулааҕа, Саха драматическай театрын дириэктэрэ, Тарас Павлович Местников, сүбэтинэн, көмөтүнэн театрга үлэлии киирэр. Театрга үлэлиир кэмигэр Москваҕа саха бастакы устуудьуйата аһыллар. Онно 1932-1936 сылларга үөрэнэн, сахалартан биир бастакынан үрдүк үөрэхтээх артыыс буолар. Үөрэҕин кэнниттэн 1964 сыллаахха диэри 30-тан тахса сыл П.А. Ойуунускай аатынан Саха государственнай драматическай театрыгар драма артыыһынан үлэлээбитэ. Николай Дмитриевич 100- чэкэ оруолу толорбута: А.И. Софронов-Алампа «Таптал» драматыгар Сис Сэмэн, Д.К. Сивцев-Суорун Омоллоон «Күкүр Уус» драмаҕа — Дьуон, Н. Островскай «Этиннээх ардах» драматыгар — Борис уонна Тихон, Т. Сметанин «Лоокуут уонна Ньургуһун» — Мардьааһай, Амма Аччыгыйа «Холуонньаттан коммунаҕа» — Иванов, С. Ефремов «Лэкиэс» — Намыын Уйбаан уо.д.а. Бэйэтэ суруйбут «Селькор Сэмэн», «Айталина», «Өстоох арҕаҕар», «Алмаастаах тайҕаҕа», «Сааба», «Ыалдьыт» диэн драмалара театрга туруоруллубуттара.

      Н.Д. Слепцов-Туобулаахап отуттан тахса сыл устата үлэлээбит кэмигэр Саха АССР искусствотын үтүөлээх деятелэ диэн бочуоттаах аат иҥэриллибитэ. Кини кэргэнэ Прасковья Семеновна Саха АССР үтүөлээх артыыһа. Үс оҕолоохтор.

Саха музыкальнай-драматическай театрыгар артыыстыы сылдьан, 1941 сыллаахха аармыйаҕа ыҥырыллыбыта. Сэрии саҕаланыаҕыттан бүтүөр диэри сэриигэ сылдьар. Сэриигэ Белорусскай фронт офицера, лейтенант званиелааҕа, 364 дивизия стрелковай полкатыгар взвод хамандыыра этэ. Сэриини 1945 сыллаахха Берлиҥҥэ түмүктээбитэ. Сэрии саҕаланыаҕыттан бүтүөр дылы дневник суруйбута биллэр. «Кыһыл сулус» уордьаннаах, «Германияны ылыы иһин»,«1941 -1945 сылларга килбиэннээх үлэтин иһин» диэн мэтээллэринэн, Верховнай Сэбиэт Бочуотунай грамотатынан наҕараадалламмыта. 1929 сыллаахха «Абраам аҕабыыт албына» пьесатынан өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкуруска 2-с миэстэни ылбыта. Ол кэнниттэн сотору буолаат «Биһиги кыайдыбыт» иккис пьесатын суруйар. «Кыым» уонна «Эдэр бассабыык» хаһыаттарга актыыбынайдык кэрэспэдьиэннээн грамотанан уонна кинигэнэн бириэмийэлэнэр. Николай Дмитриевич элбэх суруйуулардаах драматург. «Селькор Сэмэн», «Кыайдыбыт», «Чаранна», «Борис Бахсыытап», «Патриоттар», «Холкуостаах Крумкач», «Алмаастаах тайҕаҕа», «Айталина» «Өстөөх арҕаҕар», «Үс чөҥөчөк», «Амырыын ыалдьыттар», «Син көмүскээтэҕэ дии», «Мин кырдьаҕаспын», «Тыалынан киирбит холоругунан тахсар» диэн биир оонньуулаах пьесалары суруйбута. «Барыта Таҥара томторуттан» диэн комедиялаах. Кини айымньылара түмүллэн «Патриоттар», «Алмаастаах тайҕаҕа», «Чараҥҥа» диэн туспа кинигэнэн тахсыбыттара. Өлүөн аҕай иннинэ доҕорунуун Иоаким Избековтыын «Иирбит Ньукуус» диэн драманы суруйбута. Николай Туобулаахап араас сылларга суруйбут хоһооннорун туспа кинигэ оҥорторор баҕа санаалааҕа. Ол иһин хоһооннорун машинкаҕа охсон бэлэмнээбитэ. Кини хоһоонноругар композитор Марк Жирков, мелодистар Христофор Максимов, Виктор Никоноров уо.д.а. ырыа суруйбуттара. Олортон дьон-сэргэ ортотугар киэҥник биллэр, ылланар ырыаларынан «Диибин, доҕор», «Елка ырыата», «Доҕорбор», «Куоттарыы», «Ахтабын» буолаллар. Сэрии толоонугар сылдьан суруйбут хоһоонноро ордук иэйиилээхтэр, хомоҕой тыллахтар. Төрөөбүт дойдутун, дьонун-сэргэтин, оҕо сааһын сырдык кэмнэрин ахтара- саныыра хоһоонноругар көстөр. Артыыс, драматург Николай Дмитриевич Слепцов-Туобулаахап баара-суоҕа 52 сааһыгар өлбүтэ.

Айымньылара

Селькор Сэмэн : пьеса. — Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1939 . — 67 с.

Патриоттар : пьесалар. — Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1952. — 52 с.

Алмаастаах тайҕаҕа. — Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1962. — 136 с.

Чараҥҥа. — Дьокуускай : Кинигэ изд-вота, 1972. — 180 с.

Герой ; Кыыс ырыата ; Табыллыбатах сырыы ; Синиэл : хоһооннор // Чаран :

«Саха сирэ» хаһыат сыһыарыыта. — 2002. — Сэтинньи 23 к. — С. 12.

Н. Д. Туобулаахап дневнигиттэн // Хотугу сулус. — 1985. — № 5. — С. 60-65.

«Көрбүппүн туоһулаан кэпсииргэ соруннум» дневниктэн // Чолбон. — 2004. — № 5 .- С . 5-24.

Туобулаахап Николай фроннааҕы дневнигиттэн // Чолбон. — 2010. — № 5. — С. 10-11.

Олоҕун уонна айар үлэтин туһунан

Слепцова, А. Д. Суруйааччы Ньукулай Туобулаахап / А. Д. Слепцова-Туобу Аана, В. Г Слепцова-Санаа. — Дьокуускай : Бичик, 2008. — 124 с.

Николай Дмитриевич Слепцов-Туобулаахап // Уот сэрии кэпсэтэр тылынан / хомуйан оҥордо С. А. Попов-Сэмэн Тумат. — Дьокуускай, 2005. — С. 61-66.

Николай  Дмитриевич Слепцов-Туобулаахап (1912-1964) // Чурапчинский улус : история, культура, фольклор / Администрация МО «Чурапчинский улус» (район) ; АН PC (Я) ; Институт гуманит. исслед.; (отв. ред.) Б. Н. Попов и др. — Якутск, 2005. — С. 257.

Слепцов Николай Дмитриевич (Туобулаахап) // Албан ааттара өлбөөдүйбэт / И. М. Павлов. — Чурапчы, 2016. — С. 72-73.

Слепцов Николай Дмитриевич-Туобулаахап — АССР искусствотын үтүөлээх деятелэ // Чурапчыттан сириэдийэн / хомуйан оҥордо М. А. Герасимова-Сэҥээрэ. — Дьокуускай, 2009.- С . 117-121.

Аввакумов, П. Туох барыта төрүөттээх / П. Аввакумов // Чолбон. — 2009. — № 9. — С.94.

Аргунова, JI. П. Буойун — суруйааччы / JI П. Аргунова // Саҥа олох. -Чурапчы. — 2015. — Ыам ыйын 6 к. — С. 2.

Кандинскай, И. Кэрэтик олорон ааспыта / И. Кандинскай // Саҥа олох. -Чурапчы. — 1987. — Балаҕан ыйын 10 к. — С. 4.

Кандинскай, И. Сырдык ыралаах киһи этэ : [Н. Д. Слепцов-Туобулаахап төрөөбүтэ 80 сылыгар] / И. Кандинскай // Саҥа олох. -Чурапчы. -1992. — Балаҕан ыйын 5 к. — С. 3

Лыткин, В. Холболоох хорсун уола / В. Лыткин // Сахаада. — 1995. — Муус устар 6 к.

Осипов, И. Туобулаахап дьылҕата / Иван Осипов // Чолбон. — 2007. — № 9. — С. 88-91.

Саха сирин буойун суруйааччылара // Чолбон. — 2015. — № 5. — С. 6.

Слепцова, А. Артыыс, суруйааччы Ньукулай Туобулаахап / Анна Слепцова // Сахаада. — 1995. — Сэтинньи 16 к. — С. 5.

Слепцова, А. Сэмэйэ, судургута суруктарыгар да костор / Анна Слепцова // Забота Арчы. — 2002. — Сэтинньи 28 к. — С. 14.

Слепцова, А. «Үтүө баҕам тиийэн үөрдүөхтүн, сэгэриэм…» / Анна Слепцова // Чаран : «Саха сирэ» хаһыат сыһыарыыта. — 2002. — Сэтинньи 23 к. — С. 12.