Ыам ыйын 22 күнэ – Саха дьонугар, ытыктанар бэлиэ күнОл манныктан көстөр:

Дьыл тахсыллар. Саха дьоно сыл бу саамай ыарахан кэмин – Дьылы этэҥҥэ таҕыстыбыт диэн улаханнык үөрэр-көтөр күнэ этэ.Кыстык бүтэр. Дьыл устата бэлэм оту сиэн турбут сүөһү күөххэ үктэнэн бэйэтэ айаҕын булунар кэмэ саҕаланар. Ынах кутуругун тутан олорор дьоҥҥо ити тыын суолталааҕа өйдөнөр.Тымныы кэм бүтэн сылаас күн-дьыл саҕаланар.Бастакы этиҥ этэр, бастакы ичигэс, илгэлээх самыыр түһэр.Сылаас кэм саҕаланан мутукча тыллар, салгын мутукча мүөттээх сытынан туолар.Бастакы күөх от бытыгырыыр.Бастакы күөх оту сиэбит ынах-сылгы сүөһү үрүҥ илгэтэ сиэнэр, кыынньар кымыһа иһиллэр.Бастакы кэҕэ этэр.Көтөр кынаттаах үксэ бастакы сымыытын сымыыттыыр.Саха киһитэ бастакы түптэ сытын ылар.Туох баар мунньуллубут кир-хох, бөх барыта ыраастанан, уматыллан Саҥа сылтан саҥалыы ыраас олох саҕаланар.Өй-санаа саҥатыйар, сырдыыр кэмэ.Саха киһитэ барыта өссө биир сааһы туораан, өссө биир хаары уулларан, сааһыгар биир сааһы эбинэр. Айылҕа уһуктар, тыынар тыыннаахха иэйии уота үөскээбит, көх көбөр.Сайын саҕаланар. Сиргэ Иэйэхсит Айыы түһэр.

Бу күн  Ньукуола таҥара күнүн бэлиэтииллэр. Саха киһитигэр Ньукуолун таҥара улаханнык ытыктанар. 

               Ыам ыйа үксэ сааска сөп түбэһэр. Ый 22 күнүгэр сайын кэлбитинэн ааҕыллар. Улуу тунах саҕаланар. Ый икки тыаллаах: сири куурдар тыал уонна муус көтөҕөр тыал. Икки самыырдаах: кус кэлэр самыыра  уонна сайын кэлэр самыыра. Ый сэтинньи ыйы батыһар. Бу ыйга сайын от хайдах үүнүөн билгэлииллэр. Сайыҥҥы күнү-дьылы бастакы этиҥ этиитинэн, кэҕэ этэринэн уонна ньургуһун хайдах үүммүтүнэн сылыктыыллар.               Ыам ыйа былыргыттан ыраастаныы ыйын быһыытынан биллэр. Дьон тиэргэннэрин, дьиэлэрин ыраастыыллар. Бөҕү-саҕы сайын кэлиэн иннинэ уматаллар. Бу кэмнээҕи бөх эргэ дьылтан хаалбыт кир курдук көстөр. Бу кир өҥ-быйаҥ олохсуйарын мэһэйдиэн сөп. Ол иһин кири суох гыныахтаахтар. Ыраастаныы бүппүтүн кэннэ ытык сирдэргэ сылдьан салама ыйыыллар. Ытык сирдэргэ сылдьыы бэс ыйын 12 күнүгэр диэри салҕанар. Ыраастаныы даҕаны, ытык сирдэргэ сылдьыы даҕаны ыһыаҕы көрсөргө бэлэмнэнии курдук суолталаахтар, Сайын кэлэр күнүгэр (ыам ыйын 22 күнэ) сэттэ саастаах оҕолорго алгыс оҥоһуллар.               Ньукуолун кус кэлиитин кэмигэр түбэһэринэн, баар буоллаҕына хас киһи аайы биирдиини, эбэтэр соҕотох да буоллун кус буһаран сииллэрэ. Ол – кус хайдах кэлбитинэн, Байанай тугу биэрбитинэн. Соҕотох көҕөнүнэн да уонча киһилээх ыал үөрэ-көтө күөстэниэн сөп. Ону тэҥэ хайаан да алаадьы астаналлар, сирдэрин аһаталлар.Ыам ыйын таҥараларын күннэрэ:

Дьөгүөрэйэп – ыам ыйын 6 күнэ. Чыркымай кэлэр таҥарата. Халаан, үрэх уута киирэр. Ыал аайы бастакы кус миинин иһэллэр. Ый 3-с күнүттэн саҕалаан, отут хонуктаах уораан ааһан, тоҕус хонукка добдур кэлэр, ол аата суол-иис күнүһүн ирэ-ирэ, түүнүн добдугураччы тоҥор.Дьэмэрэйэп – ыам ыйын 14 күнэ. Сахалар бурдугу ыһар таҥаралара. Ый 12-с күнүттэн сэттэ хонуктаах дибдир кэлэр, ол аата сир харааран баран, түүнүгэр кырыаран дибдигирэччи тоҥмут курдук буолар. Ый 19-с күнүттэн үс хонуктаах чаччан кэлэр: үрүйэ эҥин курдук кыра уулар киирэннэр, уу эбиллэр, ол түүнүн кырыыта чанчык буола тоҥон хаалар, оттон дириҥ өттө тоҥмот. Сити хонуктар Ньукуолуҥҥа тириэрдэллэр.Сааскы Ньукуолун – ыам ыйын 22 күнэ. Кыһыҥҥы хонук бүтэн, сайыҥҥы кэм үүнэр. Мутукча көҕөрөр, ньургуһун атар, этиҥ этэр, балык ыама саҕаланар, кэҕэ этэр, көҕөн сымыыттыыр. Ньукуолун чэчиэринньигэр алаадьы астанан сирдэрин аөаталлар, кус сииллэр.Лөкүөрүйэ – ыам ыйын 26 күнэ. Хомурах кумаара түһэр.

Самаан сайыны көрсө ыам ыйыгар төрөөбүт оҕолору маннык ааттыахха сөп эбит1,2 Ньургууна, Эллэй. 3,4 Сарыада, Харысхан. 5,6 Сааскыйа, Айастаан. 7,8 Ньургуһун, Арылхан. 9,10 Чэлгийээнэ, Күндүмэн. 11,12 Күөрэгэй, Сандал. 13,14 Күннэй, Талыман. 15,16 Күбэйэ, Ньургун. 17,18  Сырала, Хомустаана. 19,20 Туйаара, Алаас. 21,22 Айыына, Талбан. 23,24 Тупсууна, Дьулустаан. 25,26 Нарыйа, Тускун. 27,28 Чэмэлиинэ, Айаал. 29,30 Айгыына, Аман. 31 Дойдууна, Арчын.