Киһи киһитэ өтүөхтээх, үрдүк аналын умнуо суохтаах

  1. Туох барыта аналынан буолуохтаах: көтөр кынаттаах- көттүн, сүүрэр атахтаах – сүүрдүн! (Алампа)
  2. Дойдуну киһи киэргэтэр,

Киһитэ суох сир дьүдьэйэр. (Семен Данилов)

  1. Үтүөнү өйдүүр, кэрэни кэриэстиир көлүөнэ үрдүк аналга тиксэр. (Софрон Данилов)
  2. Киһи аҕыс кырыылаах буолуохтаах,

Кылыстыы кылбаҥныы оонньуохтаах!

Арылыйар кустук дьэрэкээнин ылыахтаах,

Үйэлэри үрдүнэн хардыылаан иһиэхтээх! (Сергей Васильев – Борогонскай)

  1. Өскө үчүгэй диэнтэн үөрүмүүм,

Куһаҕантан сиргэнэн, сүөм түһүмүүм,

Олох охсоругар ээл-дээл буолуум,

Ордуубар бүгэн, дьылыйан олоруум –

Ол кэриэтэ күнү көрбөтөх,

Ончу төрөөбөтөх көнө. (Иван Федосеев – Доосо)

  1. Киһи элбэҕи биллэҕин-көрдөҕүн ахсын, сааскы үрүйэ уутунуу өссө эрчимирэн, күүһүрэн, киэҥҥэ-дуолга тардыһар дьикти идэлээх. (Иван Мигалкин)
  2. Норуотун, бар дьонун туһугар олоруу, үлэлээһин – киһи үрдүк анала. (М.Е. Николаев)
  3. Киһи үлэни да үлэлиэхтээх, сырыыны да сылдьыахтаах, сынньалаҥы да сатыахтаах, бэйэтин да көрүнүөхтээх, дьоҥҥо үтүөнү оҥорортон да дуоһуйуохтаах.
  • Хас биирдии киһи — хатыламмат хартыына, хатыламмат ураты айылҕа, ураты көстүү. Онон хас биирдии эр киһи, дьахтар бэйэтин иннин-кэннин көрүнэн, сыана быстыахтаах, кээмэй бэриниэхтээх, сөпкө сылдьабын дуу, сыыһа сылдьабын дуу, туһалааҕы оҥордум дуу, туһата суоҕу дуу диэн. Хас биирдии киһи бэйэтин туһугар оҕотун туһугар сааһыланыахтаах, уһуктуохтаах, өйдүүн-санаалыын киэркэйиэхтээх, кырасыабай буолуохтаах эбит. Кырасыабайдык сылдьыахтаах, кырасыабайдык кырдьыахтаах. Оччоҕо аата-суола айылҕаҕа кини аата-суола ааттанар эбит.
  • Айылҕаттан наһаа тэйдэххэ, киһи олоҕо огдолуйар эбит, омук быһыытынан кэхтии кэрдииһэ кэлэр эбит.
  • Айылҕаттан ананан кэлбит хас биирдии киһи – ураты айылгы, айылҕа сокуонунан илбистээх алгыстаах, онон да айылҕаны кытта дьүөрэлии буолуохтаах.
  • Киһи диэн хаама сылдьар айымньы, хатыламмат хартыына. (Эдьиий Дора)
  1. Олох – хамсааһын. Сымара таас курдук сытан эрэ үйэни муҥнуохха сөп этэ да, тыыннаах олоххо ол табыллыбат, сатаммат: хамсааһына суох – тыын киирбэт.
  • Эн аттыгар кэргэниҥ, оҕолоруҥ, дьонуҥ дьоло суох буоллахтарына, ол аата эн эр киһи аналын толоро иликкин. (Мандар Уус)
  1. Барыта киһиттэн тутулуктаах.

Баҕарыа: күөх хонуубун хара буорунан күдээритиэ,

Күөх от үүммэтэх куйаарын

Сиир отоннорунан силигилэтиэ. (Саргы Куо)

  1. Киһи бу олоххо хайдах-туох дьаһанан олорбута таах хаалбат, күдэҥҥэ көппөт эбит. (Айталина Никифорова)
  2. Бас-баттах тыллаһыы аанньаҕа тириэрдибэт. (Ангелина Татаринова –Леди Муус)