Хайахсыт нэһилиэгэ

Хайахсыт нэһилиэгэ Аҕа дойду Улуу сэриитин сылларыгар

Тапталлаах Ийэ дойдуларын фашистскай халабырдьыттартан көмүскүүр, ытык иэстэрин толоро нэһилиэк 100-чэкэ туруу дьоно сэриигэ аттаммыттара. Биһиги биир дойдулаахтарбыт пулеметчик, автоматчик, связист, сапер, артиллерист, кавалерист, полит-үлэһит, разведчик буолан хорсуннук сэриилэспиттэрэ, төрөөбүт алаастарын аатын түһэн биэрбэтэхтэрэ.Барыта 52 биир дойдулаахтарбыт биһиги дьоллоох олохпут иһин сырдык тыыннарын толук уурбуттара.27 киһи үлэ фронугар түбэһэн Кыайыыны онно уһансыбыттара. Ити курдук бэйэтин 120 ньургун уолаттарын Ийэ дойду көмүскэлигэр атаарбыт нэһилиэк олохтоохторо оҕотуттан кырдьаҕаһыгар тиийэ фронт туһа, кыайыы туһа диэн туохтарын да харыстаабатахтара, эти, арыыны, тугу булбуттарын барытын государствоҕа туттараллара, былааны толороллоро.

      Хайахсыт, Чурапчы улууһа / хомуйан оҥордо М. А. Герасимова-Сэҥээрэ. — Дьокуускай : Көмүөл, 2012- . — 27 см. — Т. 1. — 2012. — 461, [1] с., [8] л. ил.

Дойдуларыгар төннөн кэлбэтэхтэрэ:

  1. Александров Василий Петрович — 1918с.т. «Социализм суола» колхоз. 1941с. балаҕан ыйын 7 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 1944с. сэрии хонуутугар өлбүтэ.
  2. Александров Петр Семенович — 1920с.т. 1941с. ыҥырыллыбыта. 1942с. тохсунньуга сэрии хонуутугар өлбүтэ.
  3. Александров Степан Владимирович —1913с.т. 1941с. балаҕан ыйын 7 күнүгэр барбыта. 1942с. кулун тутар 28 күнүгэр Ленинградскай уобалас Таненскай оройуон Дубовик дэриэбинэ иһин сэриигэ өлбүтэ.
  4. Алексеев Петр Константинович — 1919с.т. «Буденнай» колхоз. Комсомоллаах. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр барбыта. 128-е СП түбэһэн сэриилэспитэ. Бааһыран 51№-дээх ЭГ эмтэммитэ. 1943с. ыам ыйын 11 күнүгэр Сызрань куоракка өлбүтэ.
  5. Аринкин Михаил Яковлевич — 1907с.т 1941с. атырдьах ыйын 8 күнүгэр Дьокуускайтан барбыта. 1942с. кулун тутар 16 күнүгэр Ленинград иһин сэ­риигэ өлбүтэ.
  6. Архипов Михаил Иннокентьевич — 1923с.т. 1942с. ыҥырыллыбыта. 1943 с. кулун тутар 16 күнүгэр Новгородский уобалас Любитинскай оройу­он Сиколатовка дэриэбинэ иһин сэриигэ өлбүтэ.
  7. Борисов Алексей Яковлевич —1903с.т. «Түмсүү» колхоз. 1941с. атыр­дьах ыйын 15 күнүгэр барбыта. 72-е кавалерийскай полкаҕа түбэһэн Мо­сква иһин сэриигэ киирсибитэ. 1943с. сэтинньи 23 күнүгэр Киевской уоба­лас Переяславской оройуон Комаровка село иһин сэриигэ өлбүтэ.
  8. Борисов Дмитрий Яковлевич — 1902с.т. «Буденнай» колхоз. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 958-е СП түбэһэн Сталинград сэриитигэр кыттыбыта. 1943с. олунньу 2 күнүгэр Сталинград уобалас Калач куоракка өлбүтэ.
  9. Борисов Петр Васильевич I — 1911с.т. «Түмсүү» колхоз. 1942с. атырдьах ыйын 21 күнүгэр барбыта. 1943с. сэрии хонуутугар өлбүтэ.
  10. Борисов Петр Васильевич II — 1915с.т. «Түмсүү» колхоз. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр ынырыллыбыта. 145-с СП түбэспитэ. 1944с. бэс ыйын 10 күнүгэр Калининскай уобалас Невельскай оройуон Забелье күөл кытыытыгар оһоллонон өлбүтэ.
  11. Васильев Егор Семенович 1 — 1909с.т. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр барбы­та. 1942с. алтынньыга өлбүтэ. Биллэрии аҕатыгар Семен Алексеевичка кэлбитэ.
  12. Васильев Николай Иванович — 1919с.т. 1942с. кулун тутар 16 күнүгэр барбыта. 1943с. балаҕан ыйыгар сэрии хонуутугар өлбүтэ.
  13. Герасимов Егор Гаврпльсвпч — 1917с.т. «Пушкин» колхоз. Комсомоллаах. 1941с. атырдьах ыйын 15 күнүгэр барбыта. 72-с кавалерийскай полкаҕа түбэспитэ. 1941с. сэтинньигэ сэрии хонуутугар өлбүтэ.
  14. Григорьев Христофор Николаевич — 1908с.т. 1941с. балаҕан ыйын 7 күнүгэр сельсовет секретарынан олорон ыҥырыллыбыта. Младшай сер­жант. 1942с. ыам ыйыгар сэриигэ өлбүтэ.
  15. Диодоров Афанасий Гаврильевич — 1915с.т. «Крупская» колхоз. 212-с А.З. СП түбэспитэ. Ыалдьан 3391№-дээх ЭГ эмтэммитэ. 1943с. сэтинньи 23 күнүгэр Москва куоракка эмтэнэ сытан ыарыытыттан өлбүтэ.
  16. Диодоров Василий Федорович — 1920с.т. Комсомоллаах. 1942с. кулун ту­тар 16 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 1943с. ахсынньыга сэрии хонуутугар сылдьан өлбүтэ.
  17. Егоров Егор Николаевич — 1919с.т. «Пушкин» колхоз. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр ыҥырыллыбыта. Сэриилэһэ сылдьан өлбүтэ.
  18. Егоров Изот Петрович — 1907с.т. «Пушкин» колхоз. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр ынырыллыбыта. 54269-с полевой почтаҕа түбэспитэ. 1943с. атыр­дьах ыйын 13 күнүгэр Смоленский уобалас Сиасдемьянскай оройуон Понизовьев дэриэбинэ иһин сэриигэ өлбүтэ.
  19. Иванов Еремей Гаврильевич — 1899с.т. «Буденнай» колхоз. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 4-с гв СД 11-с гв СП түбэспитэ. 1943с. атырдьах ыйын 17 күнүгэр Сталинскай уобалас Сиеженскэй оройуон Дмитрьевка дэриэбинэ иһин кыргыһыыга өлбүтэ.
  20. Илларионов Николай Афанасьевич — 1915с.т. Учуутал. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр ыҥырыллыбыта. Хадаарга учууталлыы олорон барбыта. Стар­шай сержант 391-с СД 1024-с СП түбэспитэ. 1944с. муус устар 7 күнүгэр Калининскай уобалас Пушкинскай оройуон Глынико дэриэбинэ иһин сэри­игэ өлбүтэ.
  21. Кондратьев Алексей Семенович — 1919с.т. 1942с. бэс ыйыгар Райпо агенынан үлэлии олорон ыҥырыллыбыта. 901-с СП түбэспитэ. 1943с. ахсынньы 5 күнүгэр Калининскай уобалас Пусташинскай оройуон Святец дэриэбинэ иһин сэриигэ өлбүтэ.
  22. Кондратьев Роман Семенович — 1910с.т. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 1944с. кулун тутар 9 күнүгэр сэриилэһэ сылдьан өлбүтэ.
  23. Кондратьев Семен Семенович — 191 Ос.т. «Буденнай» колхоз. Комсомоллаах. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 245-с СД 901-с СП түбэспитэ. 1943с. кулун тутар 10 күнүгэр Новгородскай уобалас Старорус­ский оройуон Шестово дэриэбинэ иһин сэриигэ өлбүтэ.
  24. Кузьмин Александр Яковлевич — 1899с.т. «Пушкин» колхоз. 1943с. бэс ыйын 24 кунугэр барбыта. 7-е гв СД 26-е ОШБ түбэспитэ. 1943с. бүтүүтэ Латвийский ССР Яунвичашин хутор иһин сэриигэ өлбүтэ.
  25. Кузьмин Гаврил Егорович — 1918с.т. 1943с. бэс ыйын 24 күнүгэр барбы­та. 1943с. бүтүүтэ Калининскай фроҥҥа кыттан сэриилэһэ сылдьан өлбүтэ.
  26. Кузьмин Яков Егорович — 1915с.т. «Пушкин» колхоз. 1941с. атырдьах ыйын 15 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 72-е кавалерийскай полкаҕа түбэһэн сэриилэспитэ. 1941с. сэтинньигэ өлбүтэ.
  27. Марков Илья Петрович — 1915с.т. «Түмсүү» колхоз. Комсомоллаах. 1941с. атырдьах ыйын 15 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 878-е туспа сапернай батальоҥҥа түбэспитэ. 1945с. муус устар 18 күнүгэр Германияҕа Брандер бурскай уобалас Брисков оройуонун Одер-Шпри каналга сэриилэһэ сыл­дьан өлбүтэ. Кыһыл Сулус, Аҕа дойду сэриитин II степенэ, Албан аат III степенэ орденнардаах.
  28. Марков Николай Иннокентьевич — 1915с.т. «Социализм суола» колхоз. 1941с. балаҕан ыйын 7 күнүгэр барбыта. 1943с. сэриилэһэ сылдьан өлбүтэ.
  29. Митин Дмитрий Александрович — 1921с.т. «Пушкин» колхоз. 1942с. атыр­дьах ыйын 21 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 1944с. сэриилэһэ сылдьан өлбүтэ.
  30. Михайлов Михаил Андреевич — 1921с.т. «Буденнай» колхоз. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 20-е туспа хайыһар биригээдэтигэр тубэспитэ. 1943с. кулун тутар 10 күнүгэр Новгородский уобалас Поддорскай оройуон Козлове дэриэбинэ иһин сэриигэ өлбүтэ.
  31. Нестеров Петр Романович — 1919с.т. Комсомоллаах. 1942с. кулун тутар 16 күнүгэр Чурапчыга байыаннай остуол начальнигынан олорон барбыта. Младшай лейтенант. 352-с СД 1160-с СП түбэспитэ. Пулеметнай взводу хамаандалаабыта. 1944с. тохсунньу 1 күнүгэр Могилевскай уобалас Горицкай оройуон Ботвистино дэриэбинэ иһин сэриигэ өлбүтэ.
  32. Никитин Алексей Игнатьевич — 1920с.т. 1941с. балаҕан ыйын 7 күнүгэр Покровскайтан барбыта. 1944с. атырдьах ыйыгар сэрии хонуутугар өлбүтэ.
  33. Никитин Роман Андреевич — 1916с.т. ЯНВШ выпускнига. Комсомолла­ах. 1940 с. Кыһыл Армия кэккэтигэр барбыта. Старшай лейтенант. 270-е СД 975-е уонна 319-е СП түбэһэн сэриилэспитэ. Взводу ротаны хамаандалаабыта. Олер кэмигэр 219-е СД 710-е СП рога командира. 1943с. от ыйын 18 күнүгэр Курскай уобалас Ивнянскай оройуон Новенкое селоҕа өлбүтэ. Кыһыл Сулус орденнаах.
  34. Петров Василий Степанович — 1920с.т. «Крупская» колхоз. 1941с. атырдьах ыйыгар барбыта. 72-е кавалерийскай полкаҕа түбэһэн Москва анныгар сэриилэспитэ. 1942с. кулун тутарга онно өлбүтэ.
  35. Петров Захар Васильевич — 1905с.т. «Крупская» колхоз. 1943с. бэс ый­ыгар ыҥырыллыбыта. 43927-е воинскай чааска түбэспитэ. Ыараханнык бааһыран 5783№-дээх ЭГ эмтэммитэ. 1944с. алтынньы 17 кунугэр өлбүтэ. Смоленскай куорат кладбищетыгар 372 могилаҕа көмүллүбүтэ.
  36. Петров Илья Степанович — 1922с.т. «Крупская» колхоз. 1942с. бэс ыйы­гар барбыта. 20-е туспа хайыһар биригээдэтигэр кыттыбыта. 1943с. кулун тутар 18 күнүгэр Ленинградскай уобалас Жуково дэриэбинэ иһин сэриигэ өлбүтэ.
  37. Петров Николай Ионович — 1912с.т. «Крупская» колхоз. 1941с. балаҕан ыйыгар барбыта. Ол сыл ахсынньыга сэрии хонуутугар өлбүтэ.
  38. Поисеев Афанасий Петрович — 1915с.т. «Буденнай» колхоз. 1942с. бэс ый­ыгар ыҥырыллыбыта. 1943с. сэриилэһэ сылдьан өлбүтэ.
  39. Поисеев Дмитрий Егорович — 1919с.т. «Социализм суола» колхоз. 1942с. бэс ыйыгар барбыта. 19-е туспа хайыһар биригээдэтигэр кыттан Ильмень күөл сэриитигэр киирсибитэ. 1943с. балаҕан ыйыгар сэриилэһэ сылдьан өлбүтэ.
  40. Поисеев Ион Егорович — 1917с.т. «Социализм суола» колхоз. 1942с. атырдьах ыйыи 11 күнүгэр Смоленскай уобалас всходскай оройуон Надежда село иһин сэриигэ өлбүтэ.
  41. Поисеев Михаил Николаевич — 1919с.т. «Социализм» суола» колхоз. 1942с. атырдьах ыйыи 21 күнүгэр барбыта. 1943с. сэрии хонуутугар өлбүтэ.
  42. Поисеев Семен Николаевич — 1913с.т. «Пушкин» колхоз. 1943с. бэс ыйыгар барбыта. 1943с. балаҕан ыйыгар өлбүтэ.
  43. Прокопьев Афанасий Константинович — 1911с.т «Буденнай» колхоз. 1941с. атырдьах ыйыгар ыҥырыллыбыта. Младшай сержант. 72-с кава­лерийскай полкаҕа, 297-с СД 1057-с СП кыттыбыта. 1945с. тохсунньу 2 күнүгэр Будапешт куоракка өлбүтэ. Кыһыл Сулус орденнаах, «Хорсунун иһин» мэтээллээх.
  44. Прокопьев Лев Иннокентьевич — 1903с.т. «Буденнай» колхоз. 1942с. бэс ыйыгар барбыта. Сталинград сэриитигэр кыттыбыта. 11-с гв СП түбэһэн сэриилэһэ сылдьан 1944с. тохсунньу 23 кунугэр Днепровскай уобалас Кри­ворожскай оройуон Скеливетка селоҕа өлбүтэ.
  45. Протасов Михаил Иннокентьевич —1921с.т. 1942с. кулун тутар 16 күнүгэр барбыта. 1943с. кулун тутар 13 күнүгэр Харьков куорат иһин сэри­игэ өлбут. 19-с СД буолуохтаах.
  46. Решетников Еремей Дмитрьевич — 1900с.т. «Крупская» колхоз. 1942с. бэс ыйыгар барбыта. Ол сыл балаҕан ыйыгар сэриилэһэ сылдьан өлбүтэ.
  47. Решетников Фома Павлович — 1919с.т. «Крупская» колхоз. 1942с. бэс ый­ыгар барбыта. 1942с. бүтүүтэ өлбүтэ.
  48. Тарасов Константин Петрович — 1910с.т. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр Дьокуускайтан ыҥырыллыбыга. 1942с. балаҕан ыйыгар сэриилэһэ сылдьан өлбүтэ.
  49. Тарасов Никита Гаврильевич — 1912с.т. бэс ыйыгар Уус-Майаттан ыҥырыллыбыта. 156-с О.Т.Р. түбэспитэ. 1943с. олунньу 17 кунугэр Ленин­градскай уобалас ГЭС №8 өлбүтэ.
  50. Федотов Николай Иванович — 1910с.т. «Социализм суола» колхоз. 1942с. бэс ыйыгар барбыта. 1943с. муус устарга сэриилэһэ сылдьан өлбүтэ.
  51. Флегонтов Василий Гаврильевич — 1919с.т. «Буденнай» колхоз. 1941с. балаҕан ыйыгар ыҥырыллыбыта. 1941с. ахсынньыга сэриилэһэ сылдьан өлбүтэ.
  52. Флегонтов Егор Егорович — 1918с.т. «Пушкин» колхоз. 1942с. бэс ыйыгар барбыта. 1942с. балаҕан ыйыгар сэриилэһэ сылдьан өлбүтэ.

 Үлэ фронугар сылдьан өлбүттэрэ

  1. Александров Иван Михайлович — 1905с.т. 1942с. сайын Покровскай бөһүөлэгэр үлэҕэ түбэспитэ. 1943с. сайын онно үлэлии сылдьан өлбүтэ.
  2. Афанасьев Николай Степанович — 1900 с.т. 1942с. ынырыллыбыт. Онно үлэлии сылдьан 1943с. өлбүт.
  3. Эверстов Гаврил Иванович — 1892с.т. 1942с. Ааллаах-Үүнтэн ыҥырыллыбыта. 1943с. онно эргиллэн кэлэн баран өлбүтэ.

Тыыннаах эргиллэн кэлбиттэрэ:

  1. Алексеев Николай Константинович — 1918с.т. «Буденай» колхоз. Комсомоллаах. 1943с. бэс ыйыгар ыҥырыллыбыта. Япония сэриитигэр кыттыбыта. 1946с. эргиллибитэ. Мэнэ-Хаҥаласка олорон өлбүтэ.
  2. Андреев Дмитрий Петрович — 1920с.т. «Тумсуу» колхоз. 1942с. Охотскай перевозтан ыҥырыллыбыта. 1944с. көхсүгэр бааһырбыта. Бааһырыытынан Охотскайга төннөн кэлбитэ. 1971с. Хатаска олорон өлбүтэ.
  3. Артемьев Николай Егорович —1921с.т. Комсомоллаах. 1942с. сэтинньи 2 күнүгэр Майа сэлиэнньэтиттэн барбыта. Младшай лейтенант. 369-с СД 1227-с СП түбэһэн сэриилэспитэ. 1943с. бааһырбыта. 1946с. бэс ыйыгар эр­гиллэн Дьокуускайга ис дьыала органыгар үлэлии хаалбыта. 2008с. өлбүтэ. Кыһыл Сулус орденнаах, «Хорсунун иһин» мэтээллээх.
  4. Васильев Петр Егорович — 1923с.т. 1942с. от ыйыгар Уус-Майаттан ыҥырыллыбыта. Младшай лейтенант. 70-с гв СД 205 гв СП түбэспитэ. 1944с. бааһырбыта. 1946с. төннүбүтэ. 1969с. өлбүтэ. Аҕа дойду сэриитин II степенэ орденнаах.
  5. Герасимов Петр Васильевич —1918с.т. 1941с. балаҕан ыйын 7 күнүгэр барбыта. Москва оборонатын иһин сэриилэспитэ. 1942с. муус устарга ыалдьан кэлбитэ. 1942с. өлбүтэ.
  6. Диодоров Василий Павлович — 1923с.т. «Крупская» колхоз. Комсомолла­ах. 1943с. бэс ыйыгар ыҥырыллыбыта. 70-с гв Минометнай полкаҕа уонна 67-с СП (Катюшаҕа) түбэһэн сэриигэ киирсибитэ. 1947с. кулун тутарга эргиллибитэ. Дойдутугар олорон 2010с. өлбүтэ. «Бойобуой үтүөлэрин иһин», «Праганы босхолооһун иһии» мэтээллэрдээх.
  7. Диодоров Иван Николаевич —1918с.т. Комсомоллаах. 1941с. атырдьах ыйыгар барбыта. 5-е уонна 18-е кавалерийскай полкаларга кыттыбыта. 2-тэ бааһырбыта. 1945с. Москваҕа кыайыы парадыгар кыттыбыта. 1946с. ыам ыйыгар кэлбитэ. 1992с. өлбүтэ. «Хорсунун иһин», «Москва обороната», «Сталинград обороната» мэтээллэрдээх.
  8. Дорофеев Афанасий Яковлевич — 1896с.т. «Крупская» колхоз. 1942с. бэс ыйыгар барбыта. 186-е туспа стрелковай ротаҕа түбэспитэ. 1945с. от ыйы­гар эргиллибитэ. 1971с. өлбүтэ. «Бойобуой үтүөлэрин иһин», «Варшаваны босхолооһун иһин», «Берлини ылыы иһин» мэтээллэрдээх.
  9. Дьячковский Еремей Николаевич — 1899с.т. 1942с. ыам ыйыгар ыҥырыллыбыта. 8880-е СП түбэһэн сэриигэ киирсибитэ. 1942с. сэтинньигэ бааһыран. 1308-№-дээх ЭГ эмтэммитэ. Бааһырыытынан 1943с. инбэлиит буолан төннүбүтэ. 1973с. өлбүтэ. Кыһыл Сулус орденнаах.
  10. Егоров Николай Николаевич — 1916с.т. 1941с. атырдьах ыйыгар барбыта. 1942с. бааһырбыта. 1943с. төннүбүтэ. Кэлин өлбүтэ.
  11. Илларионов Дмитрий Афанасьевич —1918с.т. ЧПУ выпускнига. Учуутал. 1943с. бэс ыйыгар ыҥырыллыбыта. 152-е СП түбэһэн Япония сэриитигэр кыттыбыта. 1945с. эргиллибитэ. 2002с. өлбүтэ.
  12. Илларионов Дмитрий Егорович — 1909с.т. «Буденнай» колхоз. 1941с.атырдьах ыйыгар барбыта. 72-е кавалерийскай 1199-е СП түбэспитэ. 1942с. кулун тутарга бааһырбыта. 1946с. балаҕан ыйыгар кэлбитэ. 1972с. өлбүтэ. «Бойобуой үтүөлэрин иһин», «Москва обороната» мэтээллээх.
  13. Илларионов Николай Иосипов ич — 1927с.т. 1945с. от ыйыгар барбыта. Япония сэриитигэр кыттыбыта. 1951с. эргиллибитэ. 2008с. өлбүтэ.
  14. Илларионов Петр Гаврильевич —1912с.т. «Буденнай» колхоз. 1941с. атырдьах ыйыгар барбыта. 72-е кавалерийскай полкаҕа кытган 1941с. сэтинньигэ бааһырбыта. 1942с. бэс ыйыгар инбэлиит буолан кэлбитэ. 1982с. өлбүтэ, «Хорсунун иһин», «Москва обороната» мэтээллэрдээх.
  15. Климов Михаил Дм итрьевич — 1916с.т. Партия чилиэнигэр кандидат. 1941с. атырдьах ыйыгар барбыта. 5-е кавалерийскай кэлин 530-е СП кыт­тыбыта. 2-тэ бааһырбыта. 1942с. бэс ыйыгар бааһырыытынан эргиллибитэ. 1982с. өлбүтэ. Албан аат III степенэ орденнаах, «Москва обороната» мэтэ­эллээх.
  16. Кондратьев Николаий Семенович — 1918с.т. 1942с. бэс ыйыгар Дьокуускайтан барбыта. 278-с СД 719-с артиллерийскай полкаҕа тубэспитэ. Младшай лейтенант. Япония сэриитигэр кыттан контузияламмыта. 1946с. эргил­либитэ. Дьокуускайга олорон өлбүтэ.
  17. Кондратьев Филипп Петрович — 1922с.т. «Буденнай» колхоз. 1942с. бэс ыйыгар барбыта. Бааһырыытынан 1943с. төннүбүтэ. 1945с. ол содулунан өлбүтэ.
  18. Кузьмин Василий Константинович — 1911 с.т. 1944с. атырдьах ыйын 21 күнүгэр барбыта. 152-с СП кыттан Япопияны утары сэриилэспитэ. 1946с. эргиллибитэ. 1968с. өлбүтэ.
  19. Кузьмин Дмитрий Семенович- 1925с.т. 1943с. ынырыллыбыта. 149-с мотострелковай полкаҕа кыттыбыта. Япония сэриитигэр киирсибитэ. 1948с. эргиллибитэ. 1980с. өлбүтэ.
  20. Кузьмин Семен Игнатьевич — 1925с.т. 1944с. бэс ыйын 16 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 86-с СП түбэһэн Япония сэриитигэр кыттыбыта. 1950с.эргиллибитэ. 1981с. өлбүтэ.
  21. Максимов Алексей Еремеевич — 1906с.т. учуутал. 1943с. бэ ыйыгар барбыта. 80-с мотострелковай полка 31 -с гв танковай биригээдэҕэ кыттыбыта. 1945с. сэтинньигэ эргиллибитэ. 1970с. өлбүтэ.
  22. Максимов Петр Петрович — 1921 с.т. 1942с. бэс ыйыгар лесхозка үлэлии олорон барбыта. 20-с туспа хайыһар биригээдэтигэр, 10-с гв воздушнай СП түбэспитэ. 1943с. бааһырбыта. 1944с. эргиллибитэ. 2000с. Дьокуускайга олорон өлбүтэ.
  23. Максимов Роман Захарович — 1905с.т. 1941с. атырдьах ыйыгар ыҥырыллыбыта. 12-с кавалерийскай полкана. 948-с артиллерийскай зенитнэй полкаҕа кыттыбыта. 1945с. алтынньыга кэлбитэ. 1965с. өлбүтэ. «Хорсунун иһин», «Бойобуой үтүөлэрин иһин» мэтээллээх.
  24. Марков Михаил Иннокентьевич — 1921 с.т. 1942с. бэс ыйыгар барбыта. 2-тэ бааһырбыта. 1946с. эргиллибитэ. 1967с. өлбүтэ.
  25. Митин Федор Алексеевич — 1923с.т. «Пушкин» колхоз. 1943с. атырдьах ыйын 19 күнүгэр барбыта. 21-с мотострелковай полкаҕа түбэһэн Япония сэ­риитигэр кыттыбыта. 1947с. эргиллибитэ. 1976с. өлбүтэ.
  26. Никитин Константин Гаврильевич — 1912с.т. 1941с. ынырыллыбыта. 1942с. эргиллибитэ. 1947с. өлбүтэ.
  27. Никонов Гаврил Петрович — 1913 с.т. 1941с. барбыта. 1943с. бааһырыытынан эргиллибитэ. Дирин, Хайахсыт, Чакыр оскуолатыгар учууталллаабыта. 2000с. өлбүтэ.
  28. Петров Василий Петрович — 1921 с.т. «Крупская» колхоз. Комсомоллаах. 1943с. бэс ыйыгар ыҥырыллыбыта. 36-е СП түбэһэн сэриигэ киирсибитэ. 1946с. эргиллибитэ. 2001с. өлбүтэ.
  29. Петров Ион Гаврильевич — 1907с.т. 1944с. ыҥырыллыбыта. 1945с. эргил­либитэ. 1951с. өлбүтэ.
  30. Петров Петр Петрович — 1917с.т. «Крупская» колхоз. 1942с. бэс ыйыгар барбыта. 1-гы ударнай армияҕа түбэспитэ. 1943с. бэс ыйыгар ыараханнык бааһыран 1943с. сайын кэлбитэ. 3476, 2496 №-дээх ЭГ эмтэммитэ. 1976с.өлбүтэ.
  31. Петров Петр Филиппович — 1926с.т. 1944с. бэс ыйын 16 күнүгэр барбы­та. 16-е морской пехота биригээдэтигэр кыттан Япония утары сэриилэспитэ. 1950с. эргиллибитэ. 1988с. өлбүтэ. «Хорсунун иһин» мэтээллээх.
  32. Петров Прокопий Манахаевич — 1907с.т. «Крупская» колхоз. 1943с. төннүбүтэ (ыалдьан инбэлиит буолан). 1973с. өлбүтэ.
  33. Поисеев Василий Гаврильевич — 1922с.т. Учуутал. ЧПУ выпускника. 25-е Халкингольскай Забайкальскай мотомеханизированнай биригээдэтигэр 5-е танковой корпуска түбэһэн, Япония сэриитигэр кыттыбыта. 1946с. эргил­либитэ.
  34. Прокопьев Аника Егорович — 1922с.т. «Пушкин» колхоз. 1943с. бэс ый­ыгар барбыта. 1944с. ыалдьан инбэлиит буолан төннүбүтэ. 1944с. балаҕан ыйыгар өлбүтэ.
  35. Протасов Николай Дмитрьевич — 1896с.т. «Крупская» колхоз. 1943с. бэс ыйыгар ыҥырыллыбыта. Япония сэриитигэр контузияламмыта. 1945с. кэл­битэ. 1950с. өлбүтэ.
  36. Тарасов Егор Гаврильевич — 1921с.т. «Социализм суола» колхоз. 1942с. бэс ыйыгар ыҥырыллыбыта. 1943с. Демьянскай туһаайыытынан сэриилэһэ сылдьан баайырбыта. 1944с. иккистээн бааһыран дойдутугар кэлбитэ. 1974с. өлбүтэ.
  37. Тимофеев Афанасий Васильевич —1916с.т. 1942с. бэс ыйыгар сэбиэт председателинэн олорон барбыта. 48-е СД 45-е СП түбэспитэ. 1945с. алтынньыга кэлбитэ. 1991с. өлбүтэ.
  38. Трофимов Петр Петрович — 1926с.т. комсомоллаах. 1944с. бэс ыйын 16 күнүгэр барбыта. 1946с. эргиллибитэ. Дьокуускайга милициянан үлэлээбитэ. 1985с. өлбүтэ.
  39. Федоров Егор Николаевич — 1910с.т. «Пушкин» колхоз. 1942с. бэс ыйыгар ыҥырыллыбыта. 22-с гв СД 67-с СП түбэспитэ. 4 төгүл бааһырбыта. Бааһырыытынан 1944с. от ыйыгар кэлбитэ. 1990с. өлбүтэ. Албан аат III сте­пенэ орденнаах.
  40. Шестаков Егор Алексеевич — 1924с.т. Учуутал. 1942с. бэс ыйыгар Амма оройуонуттан барбыта. 50-с СД 2-с СП түбэһэн сэриилэспитэ. 1946с. сэтинньигэ кэлбитэ. Лейтенант званиялаах. 2007с. өлбүтэ. Кыһыл Сулус орденна­ах, «Праганы босхолооһун иһин» мэтээллээх.
  41. Эверстов Иван Егорович — 1920с.т. 1943с. саас Тааттаттан ыҥырыллыбыта. 30-с СП түбэспитэ. 1944с. олунньуга бааһырбыта. 1945с. кэлбитэ. 1993с. өлбүтэ.

Үлэ фронуттан эргиллэн кэлбиттэрэ

  1. Архипов Иван Васильевич — 1897с.т. Алдаҥҥа үлэлии сылдьап 1943с. от ыйын 10 күнүгэр ыҥырыллыбта. Сулууспатын кэнниттэн Алдаҥҥа олорон 1946с. өлбүтэ.
  2. Архипов Илья Васильевич — 1910с.т. 1943с. от ыйын 10 күнүгэр ыҥырыллыбыта. Үлэ фронун кэннитгэн Уус-Майаҕа, Петропавловскайга олохсуйбута. Кэнники дьылҕата быһаарыллыбата.
  3. Герасимов Михаил Гаврильевич — 1915с.т. «Пушкин» колхоз, 1943с. бэс ыйыгар барбыта. 1945с. кэлбитэ. 1957с. өлбүтэ.
  4. Денисов Егор Николаевич — 1916с.т. 1943с. Ааллаах Үүнтэн барбыта. 1945с. кэлбитэ. 1990с. өлбүтэ.
  5. Кузьмин Гаврил Афанасьевич — 1893с.т. «Пушкин» колхоз, 1943с. атырдьах ыйыгар барбыта. 1944с. сэтинньигэ кэлбитэ. 1958с. өлбүтэ.
  6. Лукин Кузьма Захарович — 1895с.т. «Крупская» колхоз 1943с. атырдьах ыйыгар барбыта. 1945с. кэлбитэ. 1964с. өлбүтэ.
  7. Лукин Федот Захарович — 1896с.т. «Крупская» колхоз. 1943с. атырдьах ыйыгар барбыта. 1944с. кэлбитэ. 1985с. өлбүтэ.
  8. Лукин Филипп Михайлович — 1911с.т. «Буденнай» колхоз, 1943с. бэс ый­ыгар барбыта. 1944с. эргиллибитэ. 1956с. өлбүтэ.
  9. Матвеев Федор Романович — 1902с.т. 1943с. ыҥырыллыбыта. Эргиллиби­тэ. 1952с. өлбүтэ.
  10. Митин Иван Алексеевич — 191 Ос.т. 1943с. Усть-Майаттан ынырыллыбыта. 1945с. эргиллибитэ. 1978с. өлбүтэ.
  11. Митин Федор Сергеевич — 1910с.т. «Пушкин» колхоз. 1943с. ыҥырыллыбыта. 1947с. кэлбитэ. 1977с. өлбүтэ.
  12. Назаров Михаил Петрович — 1922с.т. «Крупская» колхоз. 1943с. барбыта. 1945с. эргиллибитэ. 1976с. өлбүтэ.
  13. Никитин Прокопий Егорович —1895с.т. «Крупская» колхоз. 1943с. бэс ыйыгар барбыта. 1945с. кэлбитэ. 1958с. өлбүтэ.
  14. Петров Гаврил Малахьевич — 1900с.т. «Крупская» колхоз. 1943с. бэс ыйыгар барбыта. 1944с. кэлбитэ. 1979с. өлбүтэ.
  15. Петров Егор Архипович — 1895с.т. 1943с. бэс ыйыгар ыҥырыллыбыта.1945с. эргиллибитэ. 1979с. өлбүтэ.
  16. Платонов Степан Павлович — 1897с.т. «Пушкин» колхоз. 1942с. бэс ыйы­гар барбыта. Төннүбүт, өлбүт сыла биллибэтэ.
  17. Прокопьев Илья Михайлович —1897с.т. 1943с. бэс ыйыгар ынырыллыбыта. 1945с. кэлбитэ. 1984с. өлбүтэ.
  18. Романов Яков Григорьевич — 1917с.т. 1943с. Кэбээйиттэн ыҥырыллыбта. 1945с. эргиллибитэ. 1991с. өлбүтэ.
  19. Трофимов Иван Федорович — 1907с.т. 1943с. сайын барбыта. Сэрии кэнниттэн эргиллэн кэлэн 1965с. өлбүтэ.

Аҕа дойду сэриитин I-кы, II –c степенэ  орденнаахтар

Васильев Петр Егорович

Младшай лейтенант. Хайахсыт нэһилиэгэ (1923-1969). Юридическай үөрэхтээх П.Е. Васильев Кыһыл Армияға ыҥырыллыар диэри, Өлүөхүмэ оройуонугар адвокатынан үлэлии олорбута. 1942 с. Ийэ дойдутун өстөөхтөртөн көмүскүү аттаммыта. 1943 с. ахсынньыга Забайкальскайдааҧы стрелковай-минометнай училищены бүтэрбитэ. І-кы Украинскай фронна 70-нус гвард. с.д. 205-с с.п автоматчиктар роталарын командирынан анаммыта. П. Васильев суоһарыылаах кыргыһыыларга сатабыллаах командир быһыытынан биллибитэ. Сэрии хонуутугар улаханнык бааһырбыта. 1946 с. балаҕан ыйыгар доруобуйатынан армия кэккэтиттэн туораабыта. Дойдутугар эргиллэн баран Уус-Майа оройуонугар адвокатынан үлэлээбитэ. Офицер П.Е. Васильев Аҕа дойду сэриитин II-с степенэ орденнаах.

Марков Илья Петрович

Комсомол чилиэнэ, Хайахсыт нэһилиэгэ (1915-1945). Нэһилиэгэр «Түмсүү» колхозка бырабылыанньа председателинэн үлэлии олорон, 1941 с. атырдьах ыйыгар ыҥырыллыбыта.Бэрт кылгастык үөрэммитэ, билсибитэ буола түһээт, П.А. Белов генерал армиятыгар кавалерист быһыытынан сулууспалаабыта. Сотору генерал  Захаркин хамаандалыыр   49-с армияҕа сапер идэтинэн сэриигэ киирбитэ.Сэриилэспитин былаһын тухары, Москва, Рославль, Минскэй, Могилев куораттар, Днепр, Одер туоруур иһин сэриилэргэ кыттыбыта.

«Сапер биирдэ алҕаһыыр» диэн этии баар. И. Марков сэриини Москва анныттан саҕалаан Берлиннэ тиийбитэ. Ити кэм устата сапер быһыытынан биир да туттууну сыыһа оҥорботох. Илья Петрович бастакы орденынан 1945 с. тохсунньуга наҕараадаламмыта. Иккис Кыһыл Сулус орденынан 1945 с. муус устар 12 күнүгэр наӊараадаламмыта. Бу наҕараада И. Марковка кулун тутар 16 күнүттэн 23 күнүгэр диэри, Одер өрүһү туоруур муостаны оҥоруу иһин бэриллибитэ. Кини өстөөх артиллериянан, минометунан күүстээх ытыалааһын, салгынтан бомбалааһын аннынан, муоста тутар бөлөх  салайааччытынан үлэлээбитэ. Илья тус холобурунан, киниэхэ сыһыарыллыбыт 8 саперын туруулаһан туран сорудаҧы толороллорун ситиспитэ. Алта суукка устата сынньалаҥа суох үлэлээн, туруоруллубут сыалы-соругу баар гыммыттара.

Бу кэнниттэн, Одер — Шпрее каналы туоруур муостаны оҥоруу иһин аҕыйах киһилээх сапердар бөлөхтөрө үлэлээбитэ. Муус устар 17-18 күннэригэр олох өстөөх арҕаҕын анныгар тиийэн, өстөөх бүтэһик хамнаныытын кэрэйбэккэ, Советскай байыастар өссө эрдийэн туран, иннилэрин диэки кимэллэрэ. И. Макаров салайааччылаах кыра бөлөх кыыллыйбыт өстөөх ыы муннуларын анныгар уоту, сэриини сылайыыны умнан туран үлэлээбиттэрэ.

Хорсун буойун хара өлүөр диэри, дьоннорун көҕүлээн, күүрдэн каналы туоруур муостаны оҥорон бүтэрбиттэрэ. Ол эрээри, саха буойун-саперын бу сырыыга өстөөх буулдьата сырдык тыынын быспыта.

КыҺыл Сулус орденнаахтар

Артемьев Николай Егорович

1921 с. Хайахсыт нэһилиэгэр төрөөбүтэ. 1942 с. сэтинньи 2 күнүгэр Мэҥэ- Ханалас оройуонуттан фроҥҥа ынырыллыбыта. Комсомол чилиэнэ. Младшай лейтенант званиелаах. Армияҕа 5-с Ударнай армия, 369-с с.д. 1227-с с.п. (2-с Белорусскай фронт) сулууспалаабыта. Сэриинэн Одер өрүскэ тиийбитэ. 1943 с. ыараханнык бааһырбыта. 1946 с. бэс ыйыгар Ис дьыала Наркоматын иһинэн үлэҕэ хаалбыта. Сааһын тухары Ис дьыала министерствотын сүнньүнэн үлэлээбитэ. Милиция офицера. Кыһыл Сулус бойобуой орден, «Хорсунун иһин» медаль кавалера.  

Никитин Роман Андреевич

Старшай лейтенант. Хайахсыт нэһилиэгэ (1918-1943 сс.). Комсомол чилиэнэ. СНБО-ну үөрэнэн бүтэрбитэ.

1941 с. Забайкальскай Байыаннай уокурук дьаһалыгар ыытыллыбыта. Манна өр тохтообот, 1941 ыам ыйыгар Арђааны фроҥҥа ананар. Саха офицера Р. Никитин саллааттары байыаннай сулууспаҕа өстөөхтөрү кытта кыргыһыы ньымаларын үөрэтэр.Инники кирбиигэ 1943 с. старшай лейтенант званиялаах, ротаны хамаандалыыр дуоһунаһы толороро. Кыргыһыы хонуутугар буолуталаабыт киирсиилэргэ хорсуннук сэриилэһэн, саллааттарга холобур буолбута. Рота сэриилэһэр тактикатын табан туһанара. Өссө саҥардыы сэриилэһэн иһэн, от ыйын 15 күнүгэр хорсун быһыытын иһин правительственнай наҕараадаҕа түһэриллибитэ.Хорсун офицер, талааннаах командир кырыктаах кыргыһыы кэмигэр, 1943 с. от ыйын 22 күнүгэр сэрии хонуутугар өлбүтэ. Кини көмүс унуоҕа Курскай уобалас, Новельское (Новенное) сэлиэнньэтигэр көмүллүбүтэ. Р.А. Никитин орденҥа түһэрэр кэмнэригэр 219-с с.д. 710-с с.п. 3-с ротаны командалаабыта.

Старшай лейтенант Роман Никитин Кыһыл Сулус орденынан наҕараадаламмыта.

 Прокопьев Афанасий Константинович 

Младшай сержант. Хайахсыт нэһилиэгэ (1911-1945 сс.). 1941 с. дойдутуттан, Буденнай аатынан колхозтан Кыһыл Армия кэккэтигэр ыҥырыллыбыта. Бастаан, 72-с кавалерийскай полкаҕа түбэспитэ. Кэлин 89-с с.п. 297-с с.д. 1057-с с.п. сылдьан сэриигэ кииртэлээбитэ. Кыһыл Сулус орденынан наҕараадаланарыгар маннык ахтыллар: «1943 с. от ыйын 30 к. 71-с гв.с.д. командованиета 40/н No-дээх бирикээһинэн Кыһыл Сулус орденынан наҕараадалаата. 1943 с. ыам ыйын 4 күнүгэр буолбут сэриигэ биһиги чаастарбыт чугуйарга күһэллибиттэрэ. Младшай сержант Прокопьев чугуйар сэриилэри хаххалаан, өстөөхтөргө самнарыылаах уоту аспыта. Өстөөх 70-ча саллаатын, офицерын суох оңордо.» Прокопьев А.К. өлбүтүн туһунан икки төгүл биллэрии кэлбитэ: «…3.08.1943 с. өлөн, Белогородскай уобалас Яковлевскай оройуон, Бутово дэриэбинэтигэр көмүлүннэ» диэн. Иккиһэ, «…2.01.1945 с. сэрии хонуутугар охсуһа сылдьан өллө. Будапешт куоракка, соҕуруулуу-илин, Кованье бөһүөлэккэ көмүлүннэ» диэн.

Шестаков Егор Алексеевич

Лейтенант. Хайахсыт нэһилиэгэр 1924 с. төрөөбүтэ. Кыһыл Армияҕа 1942 с. ыҥырыллыбыта. 1944 с. балаҕан ыйыттан инники кирбиигэ младшай лейтенаннары бэлэмниир үөрэх кэнниттэн киирбитэ. Лейтенант Шестаков 50-с с.д. 2-с с.п. минометнай взвод командирынан сэриигэ кыттыбыта Кини сэриилэһэр чааһа бастаан, 2-с онтон 1-кы Украинскай ф роннарга өстөөхтөрү утары кимээһиннээх дьайыыларга сылдьыбыта.Саха офицера Польша, Чехословакия сирдэринэн, Яссы-Кишиневскай бөҕөргөтүүнү үлтү охсууга кыттыбыта. Нейси өрүскэ сэриини түмүктээбитэ.

Германияҕа Центендорф уонна Гросс-Крауша дэриэбинэлэр иһин сэриигэ уонна Нейси өрүһү туорааһыҥҥа, 1945 с. ыам ыйыгар, сэрии хонуутугар көрдөртөөбүт хорсун быһыытын иһин, Кыһыл Сулус орденынан наҕараадаламмыта.

Эйэлээх олоххо, Е.А. Шестаков СГУ историческай факультетын үөрэнэн бүтэрэн, республика үөрэҕин министерствотын салаатыгар пенсияҕа тахсыар диэри таһаарыылаахтык үлэлээбитэ.

Албан Аат орденнаахтар

Климов Михаил Дмитриевич

Хайахсыт нэһилиэгэ (1916-1982 сс.). 1941 с. атырдьах ыйын 15 күнүгэр Ийэ дойдутун көмүскэлигэр атаарыллыбыта. 2-с кавалерийскай корпус 5-с кавалерийскай полкатыгар (11-с эскадронна) түбэспитэ. Москва куорат тула буолбут сэриилэргэ кыттыбыта. Икки төгүл ыараханнык бааһырбыта. Эвакогоспитальга эмтэнэн үтүөрбүтэ. Ол эрээри, сэриилэһэн бүппүтэ. 1942 с. сайын, сэрии инбэлиитэ буолан, дойдутугар эргиллибитэ.

Албан Аат ІІ-с степенэ орденнаах, «Москва оборонатын иһин» медалынан наҕараадаламмыта.

«… Фронна өстөөхтөрү утары хас да төгүл сэриилэһэргэ сырыттым. Манна киһи куттанары умнар, өстөөҕү кыайар иһин эр санаалаахтык охсуһартан атыны тугу да санаабат. Хас да сэриилэһиилэртэн биирдэ баас ыллым. Ону госпитальга сытан эмтэнэн урукку оннубар, чэгиэммэр түстүм. Бу фроҥҥа бараары туран суруйабын. Ийэ дойдум туһугар тыыммын харыстаабакка охсуһуом. Михаил Климов». «Социализм суола» хаһыат 1942 с., олунньу ый 23 күнүнээҕи N-тэн.

Федоров Егор Николаевич

Хайахсыт нэһилиэгэ (1910-1990 сс.). 1942 с. бэс ыйыгар Пушкин аатынан колхозка үлэлии сылдьан, фроҥҥа баран, ити кыһыныгар 20-с туспа хайыһар бригадатыгар түбэспитэ. Е. Федоров сэриилэспитин устата түөрт төгүл бааһырбыта. Кэлин 233-с с.д. 33-с туспа стрелковай ротаҕа сулууспалаабыта.

Албан Аат орденынан наҕараадаҕа түһэрэр лиискэ маннык суруллар: «…1942 с. балаҕан ыйыттан, 1943 с. сэтинньи 1 күнүгэр диэри, Хотугулуу-Аргаа фроҥҥа Калининскай уобалас сиригэр араас быһылааннардаах сэриилэргэ тохтобула суох кыттыбыта. Бастаан бааһырыар диэри, ручной пулеметчик. 16.03.1943 с. түөһүгэр снаряд осколкатынан, 6.08.1943 с. снаряд осколкатынан хаңас өттүгэр, 22.10.1943 с. буулдьаттан ыараханнык бааһырбыта. Кыһыл Армия кэккэтиттэн бааһырыытынан сибээстээн, 1944 с. бэс ыйыгар дойдутугар эргиллибитэ. Е.Н. Федоров колхоз производствотыгар үтүө суобастаахтык сыһыаннаһан үлэлээтэ.Чурапчы оройуонун военкома майор Сотников. 30.06.1966 c.».

Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа Е.Н. Федоров Албан Аат II-с степенэ орденынан наҕараадаламмыта.

Бойобуой мэтээллээхтэр

 Диодоров  Василий Павлович

1924 с.т. Крупская аатынан колхоз чилиэнэ. Комсомоллаах. 24.06.1943 с. ыҥырыллыбыта. 2-с гв. минометнай биригээдэҕэ киирсэн Ленинградскай Фроҥҥа Карельскай перешеекка сэриигэ кыттыбыта. 70-с гв. минометнай полкаҕа  кыттан реактивнай артиллерия-«Катюша» расчетугар сулууспалаабыта. Польшанан, Чехословакиянан, Германиянан сэриилэспитэ. 08.03.1947 с. эргиллибитэ. Сэриини Прагаҕа түмүктээбитэ. Колхоһугар суотчуттаабыта. Атын араас үлэҕэ үлэлээбитэ. «Бойобуой үтүөлэрин иһин», «Праганы босхолооһун иһин» мэтээллэрдээх.

Дорофеев Афанасий Яковлевич

1896 с.т. Крупская аатынан колхоз чилиэнэ. 20.06.42 с. ыҥырыллыбыта. 186-с туспа ротаҕа, 1-гы танковай армияҕа  кыттан сэриигэ киирсибитэ. Кэлин Японияны утары сэриигэ киирсибитэ. 08.07.1945 с. дойдутугар эргиллибитэ. Москва куораттан Берлиҥҥэ диэри сэриинэн айаннаабыта. Колхоһугар производственник быһыытынан үлэлээбитэ. 27.04.1971 с. өлбүтэ. «Бойобуой үтүөлэрин иһин», «Варшаваны босхолооһун», «Берлини ылыы иһин» мэтээллэрдээх.

Еремеев Иван Константинович

1910 с.т. оройуонун Абаҕа нэһилиэгэ. Колхоһугар сылгыһытынан, колхоз председателин солбуйааччынан үлэлээбитэ. 12.08.1941 с. ыҥырыллыбыта. Мальтаҕа тохтоон үөрэнэн баран 1941 с. күһүн 127-с СП кыттан Волховскай фроҥҥа кыттан сэриилэһэ сылдьан бааһырбыта. Үтүөрэн баран 452-с СД 129-с СП түбэһэн Ленинград куораты көмүскэһэр сэриигэ кыттыбыта. Кэлин Латвияны, Литваны, Эстонияны босхолоспута барыта 7-тэ бааһырбыта. 1945 с. ахсынньыга эргиллибитэ. Колхоһугар сылгыһытынан, ферма сэбиэдиссэйинэн, колхоз председателинэн үлэлээбитэ. Чурапчыга олорон 2004 с. өлбүтэ. «Хорсунун иһин», «Бойобуой үтүөлэрин иһин мэтээллэрдээх.

Илларионов Дмитрий Егорович

1909 с.т. Буденнай аатынан колхоз чилиэнэ. Егор онтон Дмитрий диэн аймахтарыгар иитиллибитэ. 15.08.41 с. ыҥырыллыбыта. 72-с кавполкаҕа кыттан сэриигэ киирсибитэ. Москва к. көмүскээбитэ. 1199-с СП кыттан Тула куорат иһин сэриилэспитэ. 21.03.42 с. бааһырбыта. 1946 с. балаҕан ыйыгар эргиллибитэ. Колхоз хонуутугар, кэлин почтальон быһыытынан үлэлээбитэ. 1972 с. өлбүтэ. «Бойобуой үтүөлэрин иһин», «Москва обороната» мэтээллэрдээх.

Илларионов Петр Гаврильевич

1912 с.л. Буденнай аатынан колхоз чилиэнэ. Хабырылла оҕонньорго иитиллибитэ. 15.08.41 с. ыҥырыллыбыта. 24-с корпус 2-с кавполкатыгар, 1-гы кавкорпус 72-с кавполкатыгар кыттан Москва иһин сэриигэ киирсибитэ. Салгыы Тула, Калуга, Кашира иһин, Смоленскай уобаласка сэриилэспитэ. Екатериновка дэриэбинэ таһыгар сэриилэһэ сылдьан 20.11.41 с. ыараханнык бааһырбыта. Улан- Үдэҕэ 946 No-дээх ЭГэмтэммитэ. 07.06.1942 с. инбэлиит буолан эргиллибитэ. Кэлээт Эдьигээҥҥэ көһөрүллүүгэ барбыта. Наатараҕа Хайахсыт колхозка счетоводтаабыта. Дойдутугар кэлэн колхозка, салгыы огородник, ветеринар үлэлэригэр үлэлээбитэ. 1982 с. өлбүтэ. «Хорсунун иһин». «Москва обороната» мэтээллэрдээх.

Максимов Роман Захарович

1905 с.т. Пушкин аатынан колхоз чилиэнэ. 15.08.41 с. биригэдьиирдии олорон ыҥырыллыбыта. Белов генерал кавкорпуһугар 12-с кавполкаҕа кыттыбыта. Кэлин 948-с зенитнэй-артиллерийскай полкаҕа түбэспитэ. Үгүстүк разведкаҕа сылдьара. Бааһыран ЭГ эмтэммитэ. Смоленскайынан, Белоруссиянан сэриилэспитэ. 1944 с. күһүн иккистээн бааһырбыта. 1945 с. алтынньыга эргиллибитэ. Колхоһугар, Мэнэ-Ханалас Хомустаах санаторийыгар үлэлээбитэ. 1965 с. өлбүтэ. «Хорсунун иһин», «Бойобуой үтүөлэрин иһин» мэтээллэрдээх.

 Кондратьев Семен Семенович

1910 с.т. «Буденнай» колхоз чилиэнэ. Комсомоллаах. Хадаар сельпотугар, колхоһугар счетоводтаабыта. Нэһилиэгэр салайар үлэҕэ үлэлээбитэ. 20.06.42 с. ыҥырыллыбыта. 33-с СД туспа хайыһар батальонугар, 245-с СД 901-с СП кыттан сэриигэ киирсибитэ. 18.11.1943 с. бааһырбыта. Үтүөрэн баран Демянскай плацдармна сэриигэ киирсибитэ. 1943 с. кулун тутар 3 күнүгэр Старай Русса оройуонугар Шестово дэриэбинэҕэ сэрии хонуутугар охтубута. «Хорсунун иһин» мэтээллээх.

Кузьмин Дмитрий Семенович

1925 с.т. Пушкин аатынан колхоз чилиэнэ. 24.06.43 с. ыҥырыллыбыта. 17-с армия 76-с мотостр. полкатыгар кыттан сэриилэспитэ. Монголия сириттэн саҕалаан Хинган хайатын уҥуордаан Желтай муораҕа тиийэн Японияны утары сэриини түмүктээбитэ. 1948 с. олунньуга эргиллибитэ. Колхозка хонуу үлэтигэр сылдьыбыта. 1980 с. өлбүтэ. «Бойобуой үтүөлэрин иһин» мэтээллээх.

Петров Петр Филиппович

1925 с.т. «Победа» колхоз чилиэнэ. 16.06.44 с. ынырыллыбыта. 112-с СП түбэспитэ. Милитаристическай Японияны утары сэриилэспитэ. 1950 с. ыам ыйыгар эргиллибитэ. Колхоһугар хонууга үлэлээбитэ. 1988 с. өлбүтэ. «Хорсунун иһин» мэтээллээх.

Ким да умнуллубат, туох да умнуллубат!

Улуу Кыайыы күнэ, парад 1980-1985сс.

Кыайыы күнэ. Хайахсыт ветераннара. 1974-1975сс.

Туһаныллыбыт литература:

1. Павлов, Иван Михайлович.Албан ааттара өлбөөдүйбэт / И. М. Павлов ; [хомуйан оҥордо А. А. Захаров ; ред. сэбиэт: Я. П. Оконешников, М. Н. Матвеева, М. В. Дьячковскай ; аан тыл А. Т. Ноговицын, Я. П. Оконешников]. — Чурапчы : АУ РИО «Саҥа олох», 2016. — 294 с.

2. Павлов, Иван Михайлович. Ааттара үйэлэргэ умнуллубат : («Чурапчы буойун уолаттара» кинигэни иккистээн, эбэн-сабан, көннөрөн таһаарыы) / И. М. Павлов ; [эрэдээктэр И. П. Пономарев]. — 2-е изд., доп., испр. — Дьокуускай : СМИК-Мастер, 2010. — 231 с., [6] л. ил., портр.