Петр Захаров. Хирург сэһэнэ

Захаров Петр Иванович.    Хирург сэһэнэ / Петр  Захаров. — Дьокуускай : Айар, 2025. — 368 с.

 Бастакы сүрэхтэнии

   Били инники кэпсээн испитим дии, мин хайдах эрэ кэбэҕэс баҕайытык, туох да эрдэттэн былаана суох, эпэрээссийэ оноһуллар ытык сиригэр эмискэ баар буолан хаалбыт түгэммин. Ити, дьиҥнээхтик этэбин, хайдах эрэ дьылҕам оҥоһуута буолан, туохтан эрэ төрүөттээх курдук барыта таҥыллан тахсыбыт эбит.

   Эпэрээссийэлиир саалаҕа киирэн баран, киһи бары саллар, мас-таас курдук Викентий Викентьевич, apaaha мин куттаммыппын өтө көрөн эбитэ буолуо, уларыйан хаалла, күлэ-үөрэ миэхэ илиибин хайдах суунарбын, ханнык обработкалары ааһарбын, ханна тугу гынарбын, хайдах таҥнарбын, бэрчээккилэри хайдах кэтэрбин эҥин бэрт түргэнник бэйэтинэн көрдөрө-көрдөрө таҥынна. Мин сүрэҕим арыый кэҥээтэ, харса суох бары быраабыланы барытын тутуһан, бэлэмнэнэн эпэрээссийэлиир саалаҕа киирдим. Ыарыһах барахсан хайыы үйэ остуолга сытаахтыыр, хирурдар бэлэм тураллар этэ.

    Викентий Викентьевич миигин саҥата суох илиитинэн ыҥыран, бэйэтигэр утары иккис ассистенынан турар сирбин көрдөрөн кэбистэ. Арааһа кутталбыттан буолуо, ыараан хаалбыт атахтарбын соһон, илиилэрбин өрө туппутунан тиийэн, миэстэбэр турунан кэбистим. Кини бэрт түргэнник хамсанан-имсэнэн, аҕыйах мүнүүтэ иһигэр ыарыһах ойоҕоһун хайытан, сүрэххэ тиийэ оҕуста, мин туттарбыт күрүчүөктэрин тутан баран турабын. Хааны көрдүм да туох да буолбатым, ыарыһах ынчыктаабат, наркозка утуйа сытар. Ол аата мин ааспыт сырыыга хаантан буолбакка, ыарыһах ынчыктаабытыгар кинини аһынаммын, мэйиим эргийбит эбит диэн санаабыттан арыыйда холкутуйдум.

    Ол турдахпына, арааһа мааскам таарыйарыттан буолуо, муннум эмискэ кыһыйбытыгар хаҥас илиим бэрчээккитин көхсүнэн онтубун таарыйан  ылбыппын бэйэм  да билбэккэ хааллым. Сүрэҕим «бар» гына түстэ, дьэ, доҕоор, Викентий Викентьевич ыһыы-хаһыы бөҕөтүн түһэрбэтэ дуо? Түргэнник бэрчээккитин уларытыҥ диэн хаһыытаата. Мин хайыахпыный, этэллэрин курдук «халлааҥҥа көтүөм дуу, сиргэ тимириэм дуу», робот курдук бирикээһи толоро оҕустум, төттөрү кэлэн миэстэбэр турдум.

   Эпэрээссийэбит салҕанан бара турар, эмиэ уу чуумпу, Викентий Викентьевич сотору-сотору бэрт кылгас тылларынан сиэстэрэтиттэн инструменнары, иннэлэри, саптары көрдөтөлүүр эрэ саҥата   иһиллэр. Сотору эпэрээссийэбит бүттэ, дренажтары туруордубут, ойоҕос уҥуохтарын туттардыбыт, быччыҥнары, тириини тиктибит.

    Бүтэн тахсан иһэн бастакы ассистент Виктор Павлович Благовещенскай миэхэ: «Шеф сегодня в очень хорошем настроении, очень благосклонен к тебе был, а так должен был выгнать тебя из операционной», — диэтэ. Мин онтон санаам көтөҕүллүбүт курдук буолла быһыылаах, ордук хаантан кутамматахпыттан үөрэ санаатым, хирург буолар баҕа санаам эбии күүһүрбүккэ дылы буолла.

    Тахсан саҥардыы сынньана олордохпутуна «ыарыһах сүрэҕэ тохтоото, суһаллык операционнайга киириҥ» диэн хамаанда буолла. Сүүрэн киирбиппит Викентий Викентьевич, хайыы үйэ биһиги иннибитинэ киирэн, сүрэҕи хачайдыы турар эбит. Солбуйса-солбуйса хачайдыы сатаатыбыт, хаста да дефибрилляция (электрический разряд) оҥордубут, сүрэҕэр курдаттыы күүстээх эми киллэрдибит, туох да туһа тахсыбата, ыарыһах барахсан олоҕо эпэрээссийэлиир остуолга бүттэ… Биһиги тохтоотубут, бары саҥата суох санньыһан тахсан бардыбыт, сиэстэрэлэри кытта анестезиологтар хааллылар. Сотору соҕус буолан баран төттөрү киирдибит, бокуонньугу көтөҕөн катаалкаҕа көһөрөн уурдубут. Хайдах маннык буолла, тугу сыыстыбыт, ким буруйдааҕый? Киһини наһаа тууйар аһара ыарахан ыйытыктар. Арааһа онуоха ким да, хаһан да сөптөөх эппиэти булбата буолуо. Быраһаай, бырастыы гын…

   Ити курдук санааҕа хам баттатан, ыараабыт атахтарбын соһон учебнай хоско кэлбитим, оҕолорум барбыттар, бириэмэ да ырааппыт. Санаа-оноо бөҕөҕө ыллараммын нүксүллэн олордохпуна, аан аргыый аҕайдык арылынна, Викентий Викентьевич киирэн кэллэ. Кини оргууй, тыаһа суохтук үөмэн эрэр курдук, хааман кэлэн чугаһаата, утары олордо, улахан баҕайы сутуруктардаах илиилэрин остуолга уурда уонна: «Ыарыһахпыт сүрэҕин хаҥас куртаҕа эмискэ кыаммат буолбута, көмөлөһө сатаатыбыт да кыаттарбата. Эн санааҕын наһаа түһэримэ, сүрэх хирура буолар буоллаххына элбэх өлүүнү-сүтүүнү көрсүөҥ, ону барытын тулуйуохтааххын. Саха киһитэ ыта суох булка барбат, оттон хирург эпэрээссийэҕэ үөрэнээччитэ суох сылдьыа суохтаах, аныгыскы эпэрээссийэҕэ кэлээр», — диэн, бэрт кылгастык этэрин этэн баран, киирбитин курдук чуумпутук тахсан баран хаалла. Мин тугу да саҥарбакка остуолга бүк түһэн олорбутунан хааллым.

 Төбөм иһэ элэҥнэс ыйытык, биир да харда кэлбэт, эҥинэ бэйэлээх санаалар киирдилэр-таҕыстылар этэ… Хайдах-хайдаҕый, киһини өлөрөн баран эмиэ эпэрээссийэҕэ кэлэбин дуо… баҕар мин сатаан көмөлөспөтөх буруйбар ыарыһах өлөөхтөөбүтэ буолуо дуо… ити аата кини миигин ыкка тэҥнээтэ дуо… оччоҕуна мин тоҕо  мэдиссиинэҕэ барбыппыный …

   Төһө уһуннук олорбуппун билигин да үчүгэйдик өйдөөбөппүн, халлаан хайыы үйэ хараҥарбыт этэ. Тиһэҕэр тиийэн, ити аата кини миигин «миэхэ үөрэнээччи буол диэтэ» диэн түмүккэ кэлэн, хайдах эрэ санаам күүһүрбүтэ, дириҥник үөһэ тыынан бараммын, суумкабын санныбар быраҕынан, дьиэлээбитим.

   Дьиэбэр тиийбитим, кэргэним Айта биирин туола илик кыракый оҕобутун Ванюшаны утута сатыы сылдьара. Оччолорго биһиги куорат таһын диэки землянка курдук маһынан оттуллар оһохтоох кыракый дьиэни куортамнаан олорбуппут. Айтам мин аһара сылайбыт көрүҥнээхпин көрөн эбитэ дуу, тугу да ыйыппата, «сытан сынньана түс эрэ» диэтэ. Оччоттон баччаҕа диэри, кини билигин даҕаны дьиэбэр кэллэхпинэ, куруук инньэ диэччи. Кэргэним барахсан миигин сүрэҕинэн таайан өйдүүрүгэр хайдахтаах курдук махтана саныырым буолуой?

  Мин да тугу да кэпсээбэтим. Дьиэбит сөрүүкээбит курдук буолбут этэ, оһохпун оттон тигинэтэн кэбистим уонна ол уотун көрөн аргынньахтаан олорон, мас умайан тыһыргыырын истэ-истэ, ону-маны, уһуну-киэҥи, уруккуну-хойуккуну барытын эргитэ санаатым. Уот иитиитэ диэн сахаҕа эмиэ ураты өйдөбүл баар. Төһөлөөх көймөстүбүт санаабын, уйгуурбут куппун сити түгэҥҥэ уот кыымнара ыраастаабыттара, сааһылаабыттара буолуой? Чочумча олорбохтообутум. Көр эрэ, күнү быһа оҕотун бодьуустаһар, кимниин да алтыспат, кэлбэт-барбат, кып-кыра оҕолоох кэргэним барахсан оччоттон муударайын сөҕөбүн. Тугу да диэбэтэҕэ. Кини мин диэки сыччах өйдүүрдүү-өйүүрдүү көрөр кэрэчээн харахтарыгар ханан да омнуолуур да, туох эрэ быһаарыыны күүтэр да күлүктэр суохтара. Санаам-оноом сааһыланан, уоскуйан-налыйан, Викентий Викентьевичкэ хайаан да эпэрээссийэҕэ көмөлөһө тиийэргэ сананным.

    Бу табыллыбатах, ыарыһах сүтүктээх күн мин бу сиргэ олоҕум оҥкула ууруллубута быһыылааҕа. Уот иннигэр кэнэҕэски дьылҕабын бүтэһиктээхтик онно быһаарыммыт курдук өйдүүбүн.