Болугур нэһилиэгэ

Кыайыы сквера. 2015 сыл

Болугур нэһилиэгин  буойуннарыгар аналлаах памятник.1965с.

«Фрунзе»  колхуостан сэриигэ барбыттарга.2017 с.«Тельман» колхуос буойуннарыгар анаммыт памятник. 1972 с.          Ньылла чараҥын                  буойуннарыгар памятник.                            2015с.
 Диодоров аймах буойуннарыгар амятник.     2009 с.   «Биһиги мантан барбыппыт»                     өйдөбүнньүк.2005 с.     Егоровтар аймах             буойуннарыгар           памятник. 2015 с.Аҕа дойду сэриитин ветерана  Абрамов С.Ф. олорбут алта         кырыылаах ампаара

Болугур нэһилиэгэ Аҕа дойду Улуу сэриитин  сылларыгар

     Болугур нэһилиэгиттэн Аҕа дойдуну көмүскүү  сэриигэ уонна үлэ фронугар  барыта  126 киһи  ыҥырыллыбыта, кинилэртэн 103  киһи өстөөҕү утары уот сэриигэ кыттыбыттара. Кинилэртэн  48 буойун   сырдык  тыыннарын толук  уурбуттара. Нэһилиэктэн сэрии толоонугар, хабыр кыргыһыыларга  уһулуччу хорсуннарын көрдөрөн  13 киһи  бойобуой орденнарынан, 13  киһи бойобуой мэтээллэринэн  наҕараадаламмыттара. 

                  Болугур — Буххаат буойун сиэннэрэ / И.М. Палов. — Чурапчы : РИХ «Саҥа олох», 2003. — 56 с.

Сэрииттэн төннүбэтэхтэрэ:

  1. Аббакумов Аббакум Григорьевич —1917с.т. «Тельман» колхоз. 1942с. атырдьах ыйын 10 күнүгэр Уус-Маайа военкоматынан ыҥырыллыбыта. 1943с. сэтинньигэ сэрии хонуутугар сылдьан өлбүтэ.
  2. Аббакумов Гаврил Григорьевич —1902с.т. 1942с. атырдьах ыйын 10 күнүгэр Уус-Маайа военкоматынан ыҥырыллыбыта. 371-с СД 1229-с СП кыттан сэриилэспитэ. 1944с. олунньу 12 күнүгэр өлөн Витевскай уобалас Кринскай оройуонун Тортоново дэриэбинэҕэ көмүллүбүтэ.
  3. Абрамов Дмитрий Егорович — «Төлөй уола», «Чапаев» колхоз чилиэнэ. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр барбыта. 342-с СД 1150-с СП кыттан сэриилэ­спитэ. 1943с. от ыйын 27 күнүгэр Орловской уобалас Краснай оройуон Чи­жовка дэриэбинэҕэ өлөн көмүллүбүтэ.
  4. Аммосов Дмитрий Фомич —1903с.т. «Тельман» колхоз. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 64142№-дээх полевой почта аадырыстаах чааска сылдьыбыта. 1943с. от ыйын 27 күнүгэр Орловской уобалас Свердлов­скай оройуон Рогозине дэриэбинэ иһин сэриигэ өлбүтэ.
  5. Аммосов Степан Иннокентьевич —Уус Лөгөнтөй (Муударай) уола. — 1905с.т. «Тельман» колхоз. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 1943с. кулун тутар 12 күнүгэр Харьковской уобалас Павлово село иһин сэ­риигэ өлбүтэ.
  6. Андреев Иван Парфеновпч —1921с.т. «Тельман» колхоз. 1941с. балаҕан ыйын 7 күнүгэр ыҥырыллыбыта. Младшай сержант — отделение коман­дира. 242-е СД 900-е СП (Советской Союз Геройа С.В.Достовалов сулууспалаабыт чааһа) кыттыбыта. Бааһырыытынан 1944с. сэтинньи 25 күнүгэр өлбүтэ. Чехословакияҕа Ужгород Смолтник куоракка көмүллүбүтэ. Албан аат III степенэ орденнаах.
  7. Анемподпстов Егор Васильевич — «Хамыйах уола» — 1912с.т. «Дмитров» колхоз. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр барбыта. 45919№-дээх полевой почта аадырыстаах чаас. 1943с. кулун тутар 2 күнүгэр сэрии хонуутугар өлбүтэ.
  8. Антонов Митрофан Афанасьевич — Буокка уус быраата. — 1918с.т. «Дми­тров» колхоз. 1941с. атырдьах ыйын 15 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 1942с. олунньу 7 күнүгэр госпитальга сытан өлөн Горьковскай уобалас Арзамаз куоракка көмүллүбүтэ.
  9. Атласов Павел Петрович — Байаамнаах уола. 1903с.т. «Дмитров» колхоз. Сэрии хонуутугар өлбүтэ. Хаһан. ханна өлбүтэ быһаарыллыбата.
  10. Быраев (Попов) Дмитрий Васильевич — «Үтүлүк Адам» тэйиччи сиэнэ. — 1919с.т. оскуолаҕа олох үөрэммэтэҕэ. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр барбы­та. Фронтан ханнык даҕаны биллэрии, сурах-садьык биллибэтэҕэ.
  11. Гермогенов Петр Степанович — «Сыгынах» — 1913с.т. «Ылдьаа-ыллыга» колхоз. 1942с. балаҕан ыйын 29 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 19-с СД тубэһэн сэриигэ киирсибитэ. Харьков куорат аттыгар 1943с. ыам ыйыгар сэрии хонуутутар өлбүтэ.
  12. Гермогенов Федор Степанович — Сүөннээн, 1921с.т. «Ылдьаа-ыллыга» колхоз. 1942с. балаҕан ыйын 20 күнүгэр барбыта. 23-с СД 68-с гв. СП кыттан сэриигэ киирсибитэ. 1944с. олунньу 5 күнүгэр Ленинградскай уобалас Поддорскай оройуон Вязки дэриэбинэ иһтин сэриигэ өлбүтэ.
  13. Григорьев Иван Семенович — «Киргил уола» 1918с.т. 1941 (1942с.) от ый­ыгар Дьокуускайтан ыҥырыллыбыта. ЯНВШ үөрэхтээх. Младшай командир. Сэрии хонуутуттан эргиллибэтэҕэ. 
  14. Диодоров Егор Григорьевич — 1904с.т. «Тельман» колхоз. 1942с. балаҕан ыйын 29 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 19-с СД түбэспит буолуохтаах. Ханнык да сурах-садьык суох.
  15. Диодоров Исак Григорьевич I — 1913с.т. «Тельман» колхоз. 1942с. кулун тутар 16 күнүгэр Уус-Майаттан барбыта. Фронтан ханнык да сурах суох.
  16. Диодоров Исак Григорьевич II — 1917с.т., «Тельман» колхоз. 1941с. атыр­дьах ыйын 15 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 1817-с СП түбэспитэ. Ленинград­скай уобалас Лычковскай оройуон Пожалеево дэриэбинэ иһин сэриигэ 1942с. олунньу 7 күнүгэр өлөн онно көмүллүбүтэ.
  17. Диодоров Максим Иванович — 1925с.т. «Тельман» колхоз. 1943с. бэс ыйын 24 күнүгэр атаарыллыбыта. 1944с. балаҕан ыйыгар сэрии хонууту­гар өлбүтэ.
  18. Диодоров Михаил Никитич — 1924с.т. «Тельман» колхоз. 1943с. кулун тутар 24 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 65-с СД кыттыбыта. 1944с. олунньу 6 күнүгэр Ленинградскай уобалас Островскай оройуон Красные пруды дэриэбинэҕэ өлөн көмүллүбүтэ.
  19. Дыдаев Егор Васильевич — 1915с. «Тельман» колхоз. 1941с. атырдьах ыйын 15 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 1941с. сэтинньигэ сэрии хонуутугар өлбүтэ.
  20. Дьячковский Роман Евстафьевич — 1916с.т. «Фрунзе» колхоз. 1942с. атырдьах ыйын 21 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 1943с. бэс ыйыгар сэриилэһэ сылдьан өлбүтэ.
  21. Егоров Гаврил Григорьевич — «Дьаарбан уола — Бучу». 1912с.т. «Ылдьаа-ыллыга» колхоз. 1941с. атырдьах ыйын 15 күнүгэр барбыта. 5-с кавалерийскай полкаҕа кыттан сэриилэспитэ. 1941с. сэтинньигэ сэрии хонуутугар өлбүтэ.
  22. Егоров Николай Егорович — Кыйадам уола — 1917с.т. «Ылдьаа-ыллыга» колхоз. 5-с кавалерйскай полкаҕа түбэспитэ. Бааһыран 252-с полевой госпитальга эмтэнэ сытан 1941с. ахсынньы 1 күнүгэр өлбүтэ. Московскай уоба­лас Кашира оройуонугар Ситня старая селоҕа көмүллүбүтэ.
  23. Кириллин Василий Григорьевич — Хаттакыын уола — 1906с.т. «Чапаев колхоз». 1941с. балаҕан ыйын 7 күнүгэр барбыта. 20с гв. мотострелковай дивизия 2-с гв СП түбэспитэ. 1943с. балаҕан ыйын 13 күнүгэр Ржев куорат иһин сэриигэ өлбүтэ.
  24. Кожуров Алексей Алексеевич — Хоннох уола — 1921с.т. «Ылдьаа-ыллыга» колхоз. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 21 -с туспа хайыһар би-ригээдэтигэр кыттан сэриилэспитэ. Сэрии хонуутугар өлбүтэ.
  25. Кожуров Андрей Григорьевич — Чооргу. 1902с.т. «Ылдьаа-ыллыга» кол­хоз. Партия чилиэнэ. ЯНВШ үөрэхтээх. Кыһыл бартыһаан. 1942с. атырдьах ыйын 21 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 1942с. балаҕан ыйыгар сэрии хонуутугар өлбүтэ.
  26. Кожуров Гаврил Григорьевич — Кучаар уола — 1917с.т. «Ылдьаа-ыллыга» колхоз. Мындаҕаайы олохтооҕо. 1941с. балаҕан ыйын 7 күнүгэр барбыта. 1941с. ахсынньыга сэрии хонуутугар өлбүтэ.
  27. Кожуров Михаил Архипович — 1915с.т. «Ылдьаа-ыллыга» колхоз. 1941с. атырдьах ыйын 15 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 1941с. сэтинньигэ сэрии хону­утугар өлбүтэ.
  28. Константинов Михаил Андреевич — Тумарча. — 1892с.т. 1942с. атырдьах ыйын 21 күнүгэр Дьокуускайга Холбоско үлэлии олорон барбыта. 1942с. балаҕан ыйыгар Сталинград куорат иһин сэриигэ сылдьан өлбүтэ.
  29. Неофитов Григорий Михайлович — 1922с.т. ЧПУ выпускнига. 1941с. атырдьах ыйын 6 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 41068№-дээх чааска кыттан от­деление командирынан сэриигэ киирсибитэ. Сержант. Бааһырыытыттан 1943с. атырдьах ыйын 11 күнүгэр өлбүтэ. Смоленский уобалас Исходскай оройуон Сенное дэриэбинэҕэ көмүллүбүтэ. Учуутал.
  30. Неустроев Гаврил Михайлович — 1914с.т. «Дмитров» колхоз. 1941с. балаҕан ыйын 7 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 10-е гв.СД 35-е гв.СН кыттан сэриилэспитэ. 1942с. ыам ыйын 12 күнүгэр сэрии хонуутугар өлбүтэ. 9263№-дээх квадратка көмүллүбүтэ.
  31. Ноев Андрей Трофимович — Торокоо уола — 1908с.т. «Фрунзе» колхоз. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 19-е туспа хайыһар биригээдэтигэр түбэһэн Ильмень күөллээҕи сэриигэ кыттыбыта. 1943с. ыам ыйы­гар сэриигэ өлбүтэ. Старай Русса оройуонугар көмүллүбүтэ.
  32. Ноев Тимофей Афанасьевич — 1915с.т. ЧПУ выпускнига. «Тельман» кол­хоз. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 19-е Т.Х. биригээдэтигэр түбэспитэ. Амма оскуолатын учуутала. 1943с. олунньу 23 күнүгэр Иль­мень күөл сэриитигэр өлбүтэ. Көмүс унуоҕа Старорусскай оройуон Залог дэриэбинэҕэ хараллыбыта.
  33. Петров Илья Спиридонович — «Хорообуй» — 1906с.т. «Фрунзе» колхоз. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 19-е Т.Х биригээдэтигэр түбэһэн 1943с. олунньу 23 күнүгэр Ильмень күөл трагедиятыгар өлбүтэ. Өлүгэ күөл түгэҕэр хаалбыта.
  34. Романов Афанасий Семенович — 1907с.т. «Фрунзе» колхоз. 1941с. атыр­дьах ыйын 15 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 5-е кавалерийский полка. 202-е СД 603-е СП кыттан сэриилэспитэ. Сталиногорск куоракка бааһыран 629№-дээх ГГ эмтэнэ сытан 1942с. кулун тутар 25 күнүгэр өлбүтэ. Ленинград­скай уобалас Новгородскай оройуон «Кыһыл ударник» колхоз сиригэр көмүллүбүтэ.
  35. Саввин Афанасий Филиппович — Бутуку уола — 1908с.т. «Чапаев» кол­хоз. 1941с. сэтинньи 26 күнүгэр өлөн Калининский уобалас Кишкиио дэриэбинэҕэ көмүллүбүтэ.
  36. Саввин Михаил Филиппович — 1918с.т. «Чапаев» колхоз. 1941с. атыр­дьах ыйын 15 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 262-е СД 950-е СИ кыттыбыта. 1942с. тохсунньу 30 күнүгэр сэриигэ өлбүтэ. Калининскай уобалас Крюко­во дэриэбинэҕэ көмүллүбүтэ.
  37. Сысолятип Михаил Родионович —1921с.т. «Дмитров колхоз». ЧПУ вы-пускнига. 1942с. олунньу 7 күнүгэр ыҥырыллыбыта. Учуутал. Фроҥҥа сэриилэһэ сылдьан өлбүтэ.
  38. Федоров Сергей Егорович — Хапчыык сиэнэ. — 1911с.т. «Ылдьаа-ыллыга» колхоз. 1941с. балаҕан ыйьн 7 күнүгэр барбыта. 322-с воинскай чааска кыттыбыта. 1941с. ахсынньыга өлбүтэ.
  39. Фомин Александр Васильевич — Ньоттуо — 1919с.т. «Чапаев» кол­хоз. 1942с. бэс ыйьн 20 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 20-с Т.Х. биригээдэҕэ түбэспитэ. 1943с. сэтинньигэ Ленинградский уобалас Залучье дэриэбинэ иһин сэриигэ өлбүтэ.
  40. Фомин Василий Семенович — Бахсыйар уола. 1903с.т. «Чапаев» колхоз. 1942с. бэс ыйьн 20 күнүгэр ыҥырыллыбыта. Бааһырыытынан 1943с. кулун тутарга Тула куоракка өлбүтэ.
  41. Фомин Дмитрий Семенович — 1917с.т. «Чапаев» колхоз. 1942с. бэс ыйьн 20 күнүгэр барбыта. 19-с Т.Х. биригээдэҕэ түбэспитэ. 1943с. ыам ыйын 8 күнүгэр Ильмень күөл сэриититтэн ордон баран, сэрии хонуутугар сылдьан өлбүтэ.
  42. Фомин Николай Васильевич I — «Кэдэрээк» — 1915с.т. «Чапаев» колхоз. 1941с. балаҕан ыйьн 7 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 1945с. сэрии хонуутугар өлбүтэ.
  43. Харитонов Яков Игнатьевич — 1917с.т. комсомоллаах, ЯНВШ үөрэхтээх, «Чапаев» колхоз. 1941с. от ыйын 28 күнүгэр ыҥырыллыбыта. Лейтенант. 37-с гв. СД 109-с гв. СП кыттыбыта. Донской фронт. 1942с. балаҕан ыйьн 20 күнүгэр Дон өрүс биэрэгэр Сталинградскай уобалас Байбаеве хуторга сэриилэһэ сылдьан өлбүтэ.
  44. Христофоров Василий Лазаревич — Тыллаах уола — 1912с.т. «Ылдьаа- ыллыга» колхоз. 1942с. бэс ыйьн 20 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 19-с Т.Х. биригээдэҕэ түбэһэн 1943с. олунньу 23 күнүгэр Ильмень күөллээҕи трагедияҕа өлбүтэ. Көмүс уҥуоҕа күөл түгэҕэр хааллаҕа.
  45. Христофоров Иннокентий Лазаревич — Маатаан — 1908с.т. «Ылдьаа-ыллыга» колхоз. 1941с. балаҕан ыйын 7 күнүгэр барбыта. 1942с. от ыйын 30 күнүгэр Ленинградскай уобалас Всеволодскай оройуон Масково дэриэ­бинэ иһин сэриигэ өлбүтэ.
  46. Ядрнхинскай Иннокентий Романович — 1902с.т. «Дмитров» колхоз. 1941с. атырдьах ыйын 15 күнүгэр барбыта. 1943с. ахсынньыга сэриилэһэ сылдьан өлөн Саратов куоракка көмүллүбүтэ.

Дойдуларыгар эргиллибиттэрэ:

  1. Абрамов Алексей Алексеевич — Нооноон уола — 1917с.т., «Фрунзе» колхоз. Лейтенант. 1941с. бэс ыйын 28 күнүтэр Дьокуускайтан ыҥырыллыбыта. 62-с артиллерийскай. 10-с минометнай полкаларга кыттыбыта. Харьковтааҕы, Курскайдааҕы сэриилэргэ киирсибитэ. 1945с. олунньуга бааһырыытынан эргиллибитэ. Учууталлаабыта. 1988с. өлбүтэ. «Хорсунун иһин» мэтээллээх.
  2. Абрамов Иннокентий Захарович — Маакай уола — 1913с.т. «Фрунзе» кол­хоз. 1943с. бэс ыйын 24 күнүгэр барбыта. ЗЗО-с СП сылдьан 1944с. атыр­дьах ыйын 24 күнүгэр ыараханнык бааһырбыта. 5824 — ЭГ эмтэнэн инбэлиит буолан 1944с. дойдутугар кэлбитэ. 1973с. өлбүтэ. Албан Аат III-с степенэ орденнаах.
  3. Абрамов Сергей Федорович — 1911с.т. «Тельман» колхоз. 1941с. атырдьах ыйын 15 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 5-е кавалерийскай полкаҕа, кэлин атын чаастарга кыттыбыта. 3 төгүл бааһырбыта. Москва-Варшава-Бсрлин сэриилэригэр киирсибитэ. 1946с. олунньуга эргиллибитэ. 1981с. өлбүтэ. «Хорсунун иһин», «Кенигсберги ылыы», «Берлини ылыы иһин» мэтээллэрдээх.
  4. Аверинскай Давид Григорьевич — Хампааһай уола — 1906с.т. «Чапаев» колхоз. 1941с. балаҕан ыйын 7 күнүтэр барбыта. 134-е СД 515-е СП уонна 256-е туспа сапернай батальоҥҥа кыттыбыта. 1942с. атырдьах ыйыгар бааһырыытынан эргиллибитэ. 1983с. өлбүтэ.
  5. Аммосов Егор Гаврильевич — 1912с.т. «Тельман» колхоз. 1941с. атыр­дьах ыйын 15 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 5-е кавалерийскай полкаҕа, 161-е СП кыттыбыта. Москва анныгар сэриигэ киирсибитэ. 1942с. бүтүүтэ ыараханнык бааһыран 1943с. тохсунньуга эргиллибитэ. 1976с. өлбүтэ. Албан аат III-с степенэ орденнаах. «Москва обороната», «Сталинград обороната» мэ­тээллэрдээх.
  6. Андреев Егор Парфенович — 1913с.т. «Тельман» колхоз. 1941с. атырдьах ыйын 15 күнүгэр барбыта, 416-е СП түбэспитэ. 1942с. бааһырыытынан төннүбүтэ. 1959с. өлбүтэ.
  7. Васильев Дмитрий Григорьевич —1901с.т. «Ылдьаа ыллыга» кол­хоз. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 1013-с артиллерийский полкаҕа. 55-с биригээдэҕэ кыттыбыта. Сержант. 1945с. от ыйыгар кэлбитэ. 1994с. өлбүтэ. Кыһыл Cулус орденнаах, «Хорсунун иһин» мэтээллээх.
  8. Васильев Егор Степанович — 1917с.т. «Дмитров» колхоз. 1944с. бэс ыйын 16 күнүгэр барбыта. 984-с СП, 428-с конвойнай полкаларга түбэспитэ. 1946с. эргиллибитэ. 1995с. Горнай улууһугар олорон өлбүтэ.
  9. Васильев Михаил Григорьевич — Локе уола- 1921 с.т. «Дмитров» колхоз. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр барбыта. 19-с Т.Х. биригээдэҕэ кыттан 1943с. олунньу 23 күнүгэр Ильмень күөл сэриитигэр ыараханнык бааһырбыта. 1943с. ыам ыйыгар инбэлиит буолан эргиллибитэ. 1988с. өлбүтэ. «Хорсу­нун иһин» мэтээллээх.
  10. Герасимов Николай Николаевич — 1918с.т. «Ылдьаа ыллыга» колхоз. Комсомоллаах. 1941с. атырдьах ыйын 15 күнүгэр барбыта. Учуутал. 136-с СД кыттыбыта. 1942с. сэтинньи 26 күнүгэр бааһыран 1862 —ЭГ эмтэммитэ. 1943с. инбэлиит буолан эргиллибитэ. 1997с. Дьокуускайга оһолтон өлбүтэ. Кыһыл Cулус орденнаах.
  11. Гермогенов Гаврил Степанович — Мандыык — 1913с.т. «Ылдьаа-ыллыга» колхоз. 1943с. атырдьах ыйын 17 күнүгэр барбыта. 18-с, 882-с СП-га кытты­быта. 1945с. ыам ыйын 2 күнүгэр Берлин иһин сэриигэ бааһырбыта. 1945с. сэтинньигэ кэлбитэ. 2007с. өлбүтэ.
  12. Гермогенов Михаил Денисович — 1925с.т. «Ылдьаа ыллыга» колхоз. 1943с. бэс ыйын 24 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 356-с СД 1181-с СП — Совет­скай союз Геройа Клавдий Краснояров сэриилэспит чааһыгар түбэспитэ. 1945с. алтынньыга эргиллибитэ. 1995с. өлбүтэ. «Хорсунун иһин» мэтээл­лээх.
  13. Григорьев Гаврил Ксенофонтовчи — Лыкычча — 1909с.т. «Тельман» кол­хоз. 1943с. атырдьах ыйын 16 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 67-с СП түбэспитэ. Ыалдьан 4091№-дээх ЭГ эмтэммитэ. 1944с. сэрии инбэлиитэ буолан кэлби­тэ. 1952с. өлбүтэ.
  14. Диодоров Прокопий Иванович — 1918с.т. «Тельман» колхоз. 1941с. атыр­дьах ыйыгар ыҥырыллыбыта. 2-с кавалерийскай корпус 4-с туспа гв. ка­валерийскай разведкалыыр дивизиоҥҥа, 10-с туспа кавалерийскай эскадрон 16-с кавалерийскай полкатыгар кыттыбыта (генерал Доватор). 1943с. атыр­дьах ыйын 19 күнүгэр ыараханнык бааһырбыта. 1946с. бэс ыйыгар эргиллибитэ. 1983с. өлбүтэ. Кыһыл Cулус орденнаах, «Хорсунун иһин», «Варшаваны босхолооһун», «Берлини ылыы иһин» мэтээллэрдээх.
  15. Дыдаев Иван Данилович — Эмэринэр уола — 1922с.т. «Фрунзе» колхоз. 1942с. балаҕан ыйын 29 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 1945с. ыалдьан инбэлиит буолан кэлбитэ. 1947с. өлбүтэ.
  16. Дыдаев Михаил Николаевич — Доргутар — 1919с.т. «Тельман» колхоз. 1942с. балаҕан ыйын 29 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 19-с СД кыттан Харьков тула сэриилэспитэ. Бааһыран билиэн түбэспитэ. 1946с. бэс ыйыгар эргил­либитэ. 1978с. өлбүтэ.
  17. Дыдаев Тихон Николаевич — Хаҥас уола — 1909с.т. «Тельман» кол­хоз. 1942с. балаҕан ыйын 29 күнүгэр барбыта. 1945с. эргиллибитэ. 1976с.өлбүтэ.
  18. Дьячковскай  Никита Федорович — Хорос уола — 1920с.т. «Чапаев» кол­хоз. ЧПУ студена. 1943с. бэс ыйын 24 күнүгэр барбыта. 368-с СП кыттан Япония сэриитигэр киирсибитэ. 1946с. төннүбүтэ. Дьокуускайга олорон 2010с. өлбүтэ.
  19. Дьячковскай  Павел Дмитрьевич — Муос уола — 1917с.т. «Фрунзе» колхоз. ЯНВШ үөрэхтээх. 1938с. армияҕа сулууспалыыр. Старшай сержант. 183-с артиллерискай полкаҕа кыттыбыта. Бааһыран 4092№-дээх ЭГ эмтэммитэ. 1944с. бэс ыйыгар кэлбитэ. Дьокуускай куоракка олорон өлбүтэ. Албан аат III-с степенэ орденнаах.
  20. Евграфов Константин Саввич — Бээппэ уола. 1919с.т. «Фрунзе» кол­хоз. 1943с. бэс ыйын 24 күнүгэр барбыта. 45581-с полевой почтаҕа сулууспалаабыта. Бааһыран 239№-дээх ЭГ эмтэммитэ. 1945с. инбэлиит буолан төннүбүтэ. 1948с. өлбүтэ. «Бойобуой үтүөлэрин иһин» мэтээллээх.
  21. Егоров Василий Дмитпрьевич — Кылапаас уола — 1920с.т. «Тельман» кол­хоз. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр барбыта. 277-с саппаас хайыһар полкатыгар түбэспитэ. Ыалдьан 1942с. ахсынньыга төннүбүтэ. 1943с. тохсунньуга өлбүтэ. Учуутал.
  22. Егоров Гаврил Дмитрьевич — Күөх уола — 1902с.т. «Тельман» колхоз.1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр барбыта. 1945с. эргиллибитэ. 1956с. өлбүтэ.
  23. Егоров Илья Дмитрьевич -Томтоох уола-191 бс.т. «Ылдьаа ыллыга» кол­хоз. 1941с. балаҕан ыйын 7 күнүгэр ыҥырыллыбыта. Ыараханнык бааһыран инбэлиит буолан 1942с. балаҕан ыйыгар төннүбүтэ. 1972с. өлбүтэ.
  24. Егоров Иннокентий Дмитрьевич — 1916с.т. «Ылдьаа ыллыга» колхоз. 411У выпускника. 1942с. бэс ыйьн 20 күнүгэр Хайахсыт оскуолатыгар учууталлыы олорон барбыта. 105-с СД 16-с Уссурийскай полкатыгар кэлин 41-с СД 139-с СИ кыттыбыта. 1946с. эргиллибитэ. 1983с. Хайахсыкка оло­рон өлбүтэ. Кыһыл Сулус орденнаах, «Хорсунун иһин» мэтээллээх.
  25. Егоров Семен Дмитрьевич — 1920с.т. «Ылдьаа ыллыга» колхоз. ЧПУ выпускнига. Учуутал. 1942с. ыам ыйын 13 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 7-с гв.мехполкаҕа түбэспитэ. 1945с. алтынньыга эргиллибитэ. 1992с. өлбүтэ. «Хорсунун иһин» мэтээллээх.
  26. Константинов Иван Тимофеевич — 1925с.т. 1944с. бэс ыйыгар барбы­та. 62-с кавалерийскай полкаҕа түбэспитэ. 1948с. муус устарга төннүбүтэ. 2000с. өлбүтэ. «Варшаваны ылыы», «Берлини ылыы иһин» мэтээллэрдээх.
  27. Константинов Федор Семенович -Тебелоех — 1897с.т. «Тельман» колхоз. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр барбыта. 252-с СД 982-с СП тубэһэн Сталин­град иһин сэриигэ киирсибитэ. 1945с. ахсынньыга кэлбитэ. 1971с. өлбүтэ. Албан аат III-с степепэ орденнаах. «Сталинград обороната» мэтээллээх.
  28. Константинов Федот Алексеевич — Бацадай уола — 1913с.т. «Фрунзе» кол­хоз. Учуутал. 1941с. атырдьах ыйын 25 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 501-с сибээс батальонугар түбэспитэ. 1942с. атырдьах ыйыгар ыалдьан төннүбүтэ. 1990с. өлбүтэ.
  29. Мордускин Николай Петрович — Чорооху — 1908с.т. «Ылдьаа ыллыга» колхоз. 1941с. атырдьах ыйын 15 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 5-с кавалерий­скай полкаҕа кыттан Москва анныгар сэриилэспитэ. 1941с. сэтинньи 17 күнүгэр ыараханнык бааһыран, инбэлиит буолан, 1942с. муус устарга кэл­битэ. Сорсуннаах булчут. 1980с. өлбүтэ. «Бойобуой үтүөлэрин иһин» мэтэ­эллээх.
  30. Неофитов Николай Михайлович — 1924с.т ЧПУ выпускнига. Учуутал. Комсомоллаах. 1943с. бэс ыйын 23 күнүгэр барбыта. 20-с туспа охрана ротатыгар — Зенитчик, 43-с танковай полкана — писарь. 1947с. муус устарга эргиллибитэ. 1988с. муус устарга Дьокуускайга Верховнай Советка үлэлии олорон өлбүтэ.
  31. Неустроев Михаил Дмитрьевич — 1917с.т. Амма оскуолатыгар директордыы олорон 1943с. бэс ыйын 24 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 368-с горнострелковай полкаҕа түбэспитэ. Япония сэриитигэр кыттыбыта. 1946с. кулун тутарга төннүбүтэ. Учууталлаабыта. 1998с. өлбүтэ.
  32. Неустроев Никита Васильевич — 1907с.т. «Дмитров» колхоз. 1941с. атырдьах ыйын 15 күнүгэр атаарыллыбыта. 59-е. 318-е полкаларга түбэспитэ. 1945с. эргиллибитэ. 1954с. өлбүтэ.
  33. Николаев Илья Иванович — 1912с.т. «Ылдьаа ыллыга» колхоз. 1941с. атырдьах ыйын 15 күнүгэр барбыта. 5-е кавалерийскай полкаҕа түбэспитэ. Москва тула сэриилэспитэ. 1942с. ыам ыйыгар бааһырыытынаи төннүбүтэ. Кадровай булчут. 1996с. өлбүтэ. «Бойобуой үтүөлэрин иһин» мэтээллээх.
  34. Николаев Иннокентий Михайлович — Ньургустай — 1925с.т. «Ылдьаа ыллыга» колхоз. 1943с. бэс ыйын 24 күнүгэр барбыта. 25-е, 39-е мехполкаларга кыттыбыта. 1948с. кулун тутарга эргиллибитэ. 1980с. хомолтолоохтук өлбүтэ.
  35. Ноев Василий Дмитриевич — Сыччыыка уола — 1908с.т. «Тельман» колхоз. 1944с. бэс ыйын 16 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 1090-е, 205-е СП-га түбэспитэ.1945с. алтынньыга эргиллибитэ. 1986с. өлбүтэ, «Хорсунун иһин» мэтээллэ­эх.
  36. Ноев Гаврил Тихонович — Халба — 1914с.т. «Тельман» колхоз. 1942с. атыр­дьах ыйын 9 күнүгэр барбыта. 584-е СП кыттыбыта. 1946с. эргиллибитэ. 1993с. өлбүтэ.
  37. Павлов Иван Апемподистович — 1921 с.т. «Тельман» колхоз. 1943с. атыр­дьах ыйын 16 күнүгэр барбыта. 926-е 587-е СП түбэһэн сэриилэспитэ. Бер­лин куораты ылсыбыта. 1947с. эргиллибитэ, 1978с. өлбүтэ.
  38. Павлов Иван Михайлович — 1921 с.т. «Ылдьаа ыллыга» колхоз. Сэрии кэнниттэн учуутал. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр барбыта. 22-е Т.Х. биригээдэҕэ. 28-е гв.стрелковой дивизияҕа, 47-е туспа механизированнай биригээдэҕэ кыттан сэриилэспитэ. 1946с. бэс ыйыгар эргиллибитэ. Билигин дойдутугар олорор. Албан аат III-с степенэ орденнаах, «Бойобуой үтүөлэрин иһин», «Кенигсбери ылыы иһин» мэтээллэрдээх.
  39. Павлов Николай Михайлович — Чохороон — 1921 с.т. «Дмитров» колхоз. 1943с. бэс ыйын 24 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 292-СД 1007-е СП түбэспитэ. Япония сэриитигэр кыттыбыта. 1946с. эргиллибитэ. 1980с. өлбүгэ.
  40. Петров Иван Степанович — 1921 с.т. «Дмитров» колхоз. 1941с. атырдьах ыйын 15 күнүгэр барбыта. 149-е СП кыттыбыта. Япония сэриитигэр киирсибитэ. 1946с. кэлбитэ. 2009с. өлбүтэ. «Хорсунун иһин» мэтээллээх.
  41. Петров Николай Спиридонович I — Кэриэй — 1918с.т. ЧПУ выпускника.1942с. кулун тутар 16 күнүгэр барбыта. Лейтенант. Взвод командира. 1947с. кулун тутарга кэлбитэ. Учууталлаабыта. 1969с. өлбүтэ.
  42. Петров Николай Спиридонович II — Ньээкэ — 1920с.т. «Фрунзе» колхоз. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр барбыта. Ыалдьан 1017№-дээх ЭГ эмтэммитэ. Ыарыытынан 1943с. төннүбүтэ. 1969с. өлбүтэ.
  43. Петров Николай Степанович — 1919с.т. «Дмитров» колхоз. 1943с. атырдьах ыйыгар Ааллаах-Үүнтэн ыҥырыллыбыта. 1946с. эргиллибитэ. Кэбээйигэ олорон өлбүтэ.
  44. Петров Прокопий Спиридонович — Томторук — 1917с.т. «Фрунзе» кол­хоз. 1944с. бэс ыйын 16 күнүгэр барбыта. 58-е туспа наарталаах ытынан санитарнай чааска сулууспалаабыта. 1945с. от ыйыгар эргиллибитэ. 1989с.өлбүтэ.
  45. Романов Иннокентий Михеевич — Даллаҕас уола — 1922с.т. «Фрунзе» кол­хоз. Комсомоллаах. 1941с. от ыйын 30 күнүгэр барбыта. 235-е СД 801-е СП кыттыбыта. 1942с. бэс ыйыгар ыараханнык бааһырбыта. 1944с. тохсунньу 1 күнүгэр бааһырыытынан төннүбүтэ. 1997с. өлбүтэ. Албан аат III-с степенэ орденнаах.
  46. Саввин Иван Егорович — Чөмчөх уола — 1925с.т. 1944с. бэс ыйыгар ыҥырыллыбыта. 97-е артиллерийскай полкаҕа. 1072-е туспа батальоҥҥа кыттыбыта. 1950с. кулун тутарга кэлбитэ. 1985с. өлбүтэ.
  47. Саввин Николай Филиппович — Бутуку уола — 1919с.т. «Чапаев» кол­хоз. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 20-е Т.Х. биригээдэҕэ түбэспитэ. От ыйын 7 күнүгэр кэлбитэ. 1992с. өлбүтэ.
  48. Сысолятпн Василий Поликарпович — 1919с.т. «Дмитров» колхоз. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр барбыта. 20-е Т.Х. бтгригээдэҕэ түбэспитэ. Кэлин 115-е СД, 282-е СД кыттыбыта. 4 төгүл бааһырбыта. 3473№-дээх ЭГ эмтэммитэ. 1944с. алтынньыга бааһырыытынан төннүбүтэ. 2004с. өлбүтэ Аҕа дойду сэриитин II-с степенэ орденнаах.
  49. Сысолятин Илья Трофимович — 1914с.т. «Дмитров» колхоз. 1941с. балаҕан ыйын 7 күнүгэр барбыта. 16-е СП түбэспитэ. Бааһыран 1236№-дээх ЭГ эмтэммитэ. Инбэлиит буолан 1942с. эргиллибитэ. 1971с. өлбүтэ.
  50. Фомин Гаврил Петрович — 1903с.т. Хадаартан төрүттээх. 1942с. бэс ыйын 20 күнүгэр барбыта. 126-е СП түбэспитэ. 1944с. ыам ыйыгар төннүбүтэ. 1971с. өлбүтэ. Аҕа дойду сэриитин II-с степенэ орденнаах.
  51. Фомин Николай Васильевич II — Саргы — 1921с. «Чапаев» колхоз. 1943с. кулун тутар 7 күнүгэр барбыта. 926-с. 207-с СП кыттыбыта. 1945с. ыам ыйын 2 күнүгэр Берлин иһин сэриигэ бааһырбыта. 1946с. бэс ыйыгар кэл­битэ. 1987с. өлбүтэ. «Берлини ылыы иһин» мэтээллээх.
  52. Фомин Семен Васильевич — Баарысчыт уола — 1927с.т. «Чапаев» колхоз. 1945с. от ыйын 1 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 386-с СП түбэһэн Япония сэриитигэр кыттыбыта. 1951с. кэлбитэ. 2007с. өлбүтэ.
  53. Ядрихинскай Афанасий Филиппович — Ньыскый уола — 1923с.т. 1943с. бэсыйын 24 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 649-с СП. 969-с СД кыттан Япония сэриитин утары киирсибитэ. 1947с. муус устар 16 күнүгэр эргиллибитэ. Билигин дойдутугар олорор.
  54. Ядрихинский Михаил Христофорович — 1927с.т. «Дмитров» колхоз. 1945с. от ыйын 1 күнүгэр барбыта. Япония сэриитигэр кыттыбыта. 1950с. бэс ыйыгар кэлбитэ. 1989с. өлбүтэ.
  55. Ядрихинскай Семен Трофимович — (Иванов Трофим диэи суруллар эбит). 1910с.т. «Дмитров» колхоз. 1942с. кулун тутар 16 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 1946с. эргиллибитэ. 1948с. өлбүтэ.
  56. Ядрихинскай Иван Христофорович — 1916с.т. «Дмитров» колхоз. 1941с. балаҕан ыйын 7 күнүгэр барбыта. 1944с. эргиллибитэ. Атын оройуоннарга олоро сылдьан 70-с сылларга өлбүт.

Үлэ фронуттан эргиллибэтэҕэ:

  1. Нестеров Петр Яковлевич — 1923с.т. Хадаартан төрүттээх 1943с. ыҥырыллыбыта. Тиксиигэ үлэлээбитэ.

Үлэ фронуттан эргиллибиттэрэ:

  1. Андреев Петр Парфенович — 1917с.т. «Тельман» колхоз. Атырдьах ыйын 24 күнүгэр 1943с. барбыта. Усольяҕа 1355№-дээх хамаандаҕа тубэспитэ. 1945с. эргиллибитэ. 1973с. өлбүтэ.
  2. Герасимов Прокопий Захарович — Оккуотун — 1917с.т. «Ылдьаа ыллыга» колхоз. Бэс ыйын 24 күнүгэр 1943с. барбыта. Чита куоракка кирпииччэ собуотугар үлэлээбитэ. 1946с. кэлбитэ. 1950с. өлбүтэ.
  1. Диодоров Алексей Варламович — 1904с.т. «Тельман» колхоз бэс ыйын 24 күнүгэр 1943с. барбыта. Усольяҕа — 1355№-дээх хамаандаҕа үлэлээбитэ. 1944с. эргиллибитэ. 1969с. өлбүтэ.
  2. Дьячковскай Дмитрий Федорович — 1909с.т. «Тельман» колхоз. Бэс ыйын 24 күнүгэр 1943с. барбыта. 1355№-дээх хамаандаҕа сылдьыбыта. 1945с. кэлбитэ. 1997с. өлбүтэ.
  3. Дьячковскай Филипп Степанович — Чиэппэрдээх — 1901с.т. «Чапаев» колхоз. Бэс ыйын 24 күнүгэр 1943с. барбыта. 1944с. кэлбитэ. 1958с. өлбүтэ.
  4. Кожуров Егор Иннокентьевич — Мыыһас — 1909с.т. «Ылдьаа ыллыга» колхоз. Бэс ыйын 24 күнүгэр 1943с. барбыта. 1945с. кэлбитэ. 1988с. өлбүтэ.
  5. Лыткин Михаил Трофимович II — Лоппуйуох — 1920с.т. «Тельман» кол­хоз. Бэс ыйын 24 күнүгэр 1943с. барбыта. Алдан аэропордугар тутууга үлэлээбитэ. 1945с. кэлбитэ. 2007с. өлбүтэ.
  6. Максимов Сатин Михайлович — Дагдака уола — 1923с.т. «Дмитров» кол­хоз. 1942с. атырдьах ыйыгар ыҥырыллыбыта. 1943с. кулун тутарга ыадьан төннүбүтэ. 1957с. өлбүтэ.
  7. Неустроев Степан Иванович — Баһаалый уола — 1904с.т. «Дмитров» кол­хоз. Бэс ыйын 24 күнүгэр 1943с. барбыта. 1945с. төннүбүтэ. 1979с. өлбүтэ.
  8. Ноев Афанасий Николаевич — Ньукуус уола — 1896с.т. «Тельман» колхоз. 1944с. от ыйыгар барбыта. 1945с. ыалдьан төннүбүтэ. 1973с. өлбүтэ.
  9. Павлов Михаил Михайлович — Баһыкы сиэнэ — 1923с.т. «Дмитров» кол­хоз. Бэс ыйын 24 күнүгэр 1943с. барбыта. Тикси пордугар үлэлээбитэ. 1947с. эргиллибитэ. 2001с. өлбүтэ.
  10. Попов Павел Моисеевич -Түҥүрэт уола. 1914с.т. «Ылдьаа ыллыга» кол­хоз. Бэс ыйын 24 күнүгэр 1943с. барбыта. 1945с. кэлбитэ. 1989с. өлбүтэ.
  11. Саввин Василий Константинович — Күүрээн уола — 1923с.т. «Чапаев» колхоз. Сэтинньи 26 күнүгэр 1943с. барбыта. Тикси пордугар үлэлээбитэ. 1946с. эргиллибитэ. 2005с. өлбүтэ.
  12. Саввин Василий Моисеевич — Баллырҕай уола — 1919с.т. «Чапаев» кол­хоз. Бэс ыйын 24 күнүгэр 1943с. барбыта. Байыаннай собуокка үлэлээбитэ. 1944с. кэлбитэ. 1994с. өлбүтэ.
  13. Саввин Иван Еремеевич — Лөскөй уола — 1921с.т. ЧПУ выпускника. Учуутал. 1943с. ат үүрүүтүгэр түбэһэн барбыта. 1944с. кэлбитэ. 2007с. өлбүтэ.
  14. Саввин Исак Васильевич — Харачаан уола- 1907с.т. «Чапаев» колхоз. Бэс ыйын 24 күнүгэр 1943с. барбыта. 1944с. кэлбитэ. 1959с. өлбүтэ.
  15. Сергеев Гаврил Петрович — Тооко уола — 1907с.т. «Дмитров» колхоз. От ыйын 23 күнүгэр 1944с. барбыта. 1945с. кэлбитэ. 1985с. өлбүтэ.
  16. Собакин Василий Павлович — 1918с.т. «Дмитров» колхоз. Бэс ыйын 24 күнүгэр 1943с. барбыта. 1945с. кэлбитэ. 1990с. өлбүтэ.
  17. Софронов Михаил Тихонович — 1903с.т. «Тельман» колхоз. 1943с. барбы­та. 1944с. эргиллибитэ. 1979с. өлбүтэ.
  18. Фомин Федор Петрович — Хадаартан төрүттээх — 1900с.т. Бэс ыйын 24 күнүгэр 1943с. барбыта. 1944с. кэлбитэ. 1974с. өлбүтэ.
  19. Христофоров Григорий Маркович — Тыыллар Марков уола — 1909с.т. «Ылдьаа ыллыга» колхоз. Бэс ыйын 24 күнүгэр 1943с. барбыта. 1945с. ыалдьан төннүбүтэ. 1976с. өлбүтэ.
  20. Христофоров Егор Маркович — 1919с.т. «Ылдьаа ыллыга» колхоз. Бэс ыйын 24 күнүгэр 1943с. барбыта. 1944с. кэлбитэ. 1945с. өлбүтэ.
  21. Ядрихинскай Сидор Макарович — 1908с.т. «Тельман» колхоз Бэс ыйын 24 күнүгэр 1943с. барбыта. 1945с. эргиллибитэ. 1967с. өлбүтэ.

Аҕа дойду сэриитин I-кы, II –c степенэ  орденнаахтар

Сысолятин Василий Поликарпович

      Болугур нэһилиэгэр 1919 с. төрөөбүтэ. Кыһыл Армияҕа 1942 с. бэс ыйын 20 күнүгэр ыҥырыллыбыта.40-с саппаас полкаҕа сулууспалаан баран, күһүн 20-с туспа хайыһар бригадатыгар түбэспитэ. Ол кэнниттэн 1-кы ударнай армия 115-с с.д. разведчиктар роталарыгар сылдьан сэриигэ кииртэлээбитэ. Өстөөх буулдьатыттан үс төгүл бааһырбыта. Наҕараадалыыр лиискэ маннык суруллубут: «…20-с туспа хайыһар бригадатыгар сылдьан, 1943 с. кулун тутар 15 күнүттэн саҕалаан, 1944 с. от ыйын 6 күнүгэр диэри Хотугулуу-Арҕаа фроҥҥа сылдьан, Демьянскайдааҕы плацдармы баһылааһын иһин сэриигэ кыттыбыта. Бу сэриигэ актыыбынай, хорсун-хоодуот сэрииһит буоларын көрдөрбүтэ. Бастакы бааһырыытыгар снаряд оскуолкатыгар хаҥас илиитин таптарбыта. Эмтэнэн үтүөрэн баран, 115-с с.д. 877-с с.п. уонна 140-с с.п. дивизионнай разведкатыгар сапер быһыытынан сулууспалаабыта. 2-с Прибалтийскай фроҥҥа, Белоруссияны босхолуур иһин сэриигэ кыттыбыта. Иккистээн бааһырбыта.Үһүс бааһырыыта — уҥа санныгар. Үтүөрэн баран, байыаннай заводка үлэҕэ ыытыллыбыта».Дойдутугар сэрии инбэлиитэ буолан, 1944 с. алтынньыга эргиллибитэ. Колхозка уонна тэрилтэлэргэ араас үлэлэргэ сылдьыбыта. Аҕа дойду сэриитин  II -с степенэ орденынан наҕараадаламмыта.

Фомин Гаврил Петрович

     Хадаартан  киирэн,  Болугур  нэһилиэгэр  —  Мындаҕаайыга  олохсуйбута. (1903-1971)  Фрунзе  колхоз  чилиэнэ.  1942  с.  бэс  ыйыгар  сэриигэ  барбыта.  Аан бастаан  тиийээт,  Сталинград  иһин  кыргыһыыга  кыттыбыта.  Немецкэй-фашискай талабырдьыттар Сталинградка төгүрүтүллэн эстиэхтэригэр диэри сылдьыбыта.Эһиилги сылыгар,  126-с с.п. 9-с ротатын састаабыгар аатырбыт Курскайдааҕы Тоҕой  уоттаах  сэриитигэр  кыттыбыта.  Салгыы  Украинаны  босхолуур  сэриигэ киирбитэ.1943 с. от ыйыгар ыараханнык бааһырбыта. Бу бааһырыыттан сибээстээн,  1944 с. ыам ыйыгар дойдутугар эргиллибитэ.Төһө да илиилэрэ сатаан тутуннарбат буолтарын иһин, Гаврил Петрович колхоһугар күүһэ кыайарынан үлэлээбитэ. Оройуон Бочуотун Дуоскатыгар тахсыбыта. Хорсун буойун, сэрии иккис группалаах инбэлиитэ Фомин Г.П. Аҕа дойду сэриитин II -с степенэ орденынан, «Сталинград оборонатын иһин» медалларынан наҕараадаламмыта. Гаврил Петрович Мындаҕаайыга олорон, 1971 с. өлбүтэ.

Кыһыл Сулус орденнаахтар

Васильев Дмитрий Григорьевич

   Сержант,  Болугур нэһилиэгэ (1901-1994 ее.)  Ылдьаа Ыллыга колхоз чилиэнэ. 1942 с. бэс ыйыгар сэриигэ барбыта. Сталинград уоттаах  кыргыһыытын туораабыта. Ол кэнниттэн 1013-с стр. артилл. полкаҕа, 55-с бригадаҕа кыттан сэриилэспитэ. Туйгун ытааччы артиллерист аатын ылбыта. Бастаан, Кыһыл Сулус орденынан, кэлин «Хорсунун иһин» медалынан наҕараадаламмыта.Кыһыл Сулус орденынан наҕараадалааһыҥна маннык суруллубут: «5.10.1944 с. өстөөх күүстээх оборонатын тоҕу көтөн киириигэ, Курщенай оройуонугар бэйэтин орудиетынан ытыалаан, өстөөх икки орудиялаах батареятын, станковой пулемету урусхаллаата, 15 өстөөх саллааттарын өлөрдө. Ол түмүгэр биһиги пехотабыт сүтүгэ суох инники сыҕарыйда.7.10.44 с. Лукники оройуонугар, бэйэтин буускатын уотунан, өстөөх инники киирэн иһэр таҥкаларын уонна пехотаны чугуйарга күһэйдэ. 20-чэ өстөөх автоматчиктарын суох оҥордо.8.10.44 с. Женчепулое оройуонугар өстөөх 75 мм орудиетынан биһиги сэриилэрбитин таба ытыалыы сыппыта. Ол орудиены т. Васильев расчета ыппат оҥордо».

Герасимов Николай Николаевич

  Болугур нэһилиэгэ (1918-1997 сс.) Комсомоллаах. 1941 с. атырдьах ыйын 19 күнүгэр Кытаанах оскуолатыгар бухгалтердыы олорон сэриигэ ыҥырыллыбыта.Рядовой Николай Герасимов 136-с с.д. састаабыгар 1942 с. Курскай уонна Воронежскай уобаластар территорияларын босхолуур иһин сэриилэргэ кыттыбыта.Николай Герасимовы Кыһыл Сулус орденынан наҕараадалаабыт түгэннэрэ маннык эбит: 1942 с. сэтинньигэ, Ржев куораттан 40-50 км сиргэ, ручной пулемет иккис номерыныын — Василий Буровтыын сыппыттар. Өстөөх саллааттара «Тигр» танканан күлүктэнэн кимэн киирбиттэр. Хас да танка умайбыт гынан баран, табыллыбатах өттүлэрэ биһиги оборонабытын көҥү көтөн киирэн, салгыы ааһа турбуттара, пехота ыга тиийэн кэлбит. 50-60 м. курдук чугаһаабыттарын кэннэ, биһиэннэрэ самнарыылаах уоту аспыттар. Гитлеровецтар сылбах курдук охтубуттар. Чугуйан эрэр өстөөҕү эккирэтии буолбут. Былдьаабыт траншеяларыгар оборона оҥостубуттар.Өстөөхтөр чугастан соһуччу сырсан киирбиттэр. Онно Николайдаах уолуйан хаалбакка, пулемет, автомат суоһар уотун аһан, аҥардарын курдугу кыдыйбыттар.Н.Н. Герасимов ыарахан бааһырыыттан 1943 с. кулун тутарга дойдутугар эргиллибит.

Диодоров Прокопий Иванович

      Болугур  нэһилиэгэ  (1918-1983  сс.).  Кавалерист.  1941  с.  атырдьах  ыйыгар ыҥырыллыбыта.  Бастаан,  588-с  саппаас  артиллерийскай  полкаҕа түбэспитэ.  16-с кавалерийскай  полкаҕа,  10-с  туспа  кавалерийскай  эскадроҥҥа  сулууспалаабыта. Сулууспатын үгүс өттүн, генерал Доватор командирдаах 2-с кавалерийскай корпус, 4- с туспа гвардейскай разведкалыыр дивизион састаабыгар сэриилэспитэ.Прокопий Диодоров атын мииммитинэн Москваттан саҕалаан,  Берлини ааһа, Эльба өрүскэ тиийбит кавалерист буолар. П.И.Диодоров  Кыһыл  Сулус  орденынан,  «Хорсунун  иһин»,  «Варшаваны босхолооһун иһин» медаллардаах  1946 с. саас эргиллибитэ.Онтон ыла хара өлүөр диэри, эргиэн тиһигэр үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ.

Егоров Иннокентий Дмитриевич

      Болугур  нэһилиэгэ  (1916-1983  сс.)  Учуутал,  ЧПУ-ны  бүтэрбитэ.  Хайахсыт оскуолатыгар  учууталлыы  сылдьан,  1942  с.  бэс  ыйыгар  Кыһыл  Армияҕа ыҥырыллыбыта.Ураллааҕы  байыаннай  уокурукка  тиийэн,  саппаас  чааска  үөрэнэн,  связист идэтин баһылаабыта.И.  Егоров  сэрии  бастакы уотун  105-с Дальневосточнай  с.д.  16-с Уссурийскай с.п. сылдьан көрсүбүтэ. Кэлин 41-с с.д.  139-с с.п. эмиэ сулууспалаабыта.Связист  Иннокентий  Егоровы  Кыһыл  Сулус  орденынан  наҕараадалыыр туһунан көрдөһүүгэ маннык суруллубут: «…1944 с.  бэс ыйын 24 к. Рогачев куорат хоту өттүгэр биһиги чаастарбыт немецкай талабардьыттар сэриилэригэр кимэн киирбитэ.  Таб. Егоров сибээс үчүгэйдик үлэлиирин хааччыйбыта.  Сибээс провода 4  төгүл  быстыбытын  кылгас  бириэмэ  иһинэн  булан  салҕаабыта.  Ол  түмүгэр, батальон роталары тохтобула суох салайа олороро хааччылынна.Өстөөх  утары  атаакатын  кэмигэр,  бэйэтин  винтовкатынан  3  өстөөх саллааттарын өлөрдө.Святой Озера оройуонугар буолбут хапсыһыыга сибээһи үчүгэйдик үлэлэттэ. Ону таһынан өстөөх биир саллаатын билиэн ылла».16-с с.п.  командира подполковник Тютинов  наҕараадаҕа түһэриитинэн,  102-с с.д. командованиета 1944 с. от ыйын 18 күнүгэр 138/н №-дээх бирикээһинэн, Егоров И.Д. Кыһыл Сулус орденынан наҕараадаламмыта.Иннокентий  Дмитриевич  1946  с.  дойдутугар  эргиллэн,  урукку  идэтинэн, Хайахсыт оскуолатыттан ханна да халбарыйбакка учууталлаабыта.

Албан Аат орденнаахтар

Абрамов Иннокентий Захарович

      Болугур нэһилиэгэ (1913-1973 сс.). Ийэ дойдутун фашистскай  халабырдьыттартан көмүскүүр бэбиэскэни 1943 с. бэс ыйын 24 күнүгэр тутан, Кыһыл Армия кэккэтигэр атаарыллыбыта.Саппаас полкаҕа сулуспалаан баран, 330-с с.п. састаабыгар кыттан, 1944 с. саҕаланыыта, инники кирбиигэ тиийбитэ. И. Абрамов автоматчик быһыытынан өстөөҕү утары сэриилэспитэ. 1944 с. атырдьах ыйыгар сэрии уоттаах хонуутугар сэриилэһэ сылдьан ыараханнык бааһырбыта. Бу бааһырыыттан сибээстээн, 1944 с. бүтүүтэ демобилизацияламмыта. Дойдутуттан, Чурапчы военкомата наҕараадаҕа көрдөһүү түһэриитинэн, Албан  III  -с степенэ орденынан наҕараадаламмыта.Наҕараадаҕа түһэрэр көрдөһүү лиискэ суруллубут: «…1944 с. атырдьах ыйыгар, 3-с Прибалтийской фронт састаабыгар сэриилэһэ сылдьан, 1944 с. атырдьах ыйыгар, снаряд оскуолкатынан ыараханнык бааһырбыта. Осколка хаҥас саннын тоҕо көтөн ааспыта. Уҥуоҕун   алдьаппыта. Бааһырыытынан сибээстээн, 5824 №-дээх эвакуационной госпиталъга хаҥас илиитин быһарга тиийбиттэрэ.Төһө даҕаны инбэлиит буолтун иһин, сэрииттэн эргиллэн кэлэн баран, 1965 с. диэри колхоз производствотыгар үлэлиирин тохтоппотоҕо. Сэрии иккис группалаах инбэлиитэ. Сэттэ оҕо аҕата.Чурапчы оройуонун байыаннай комиссара майор Сотников.30.05.1967с.».Иннокентий Захарович Абрамов Мындаҕаайыга олорон, 1973 с. өлбүтэ.

Аммосов Егор Гаврильевич

     Болугур нэһилиэгэ (1912-1976 сс.). 1941 с. атырдьах ыйыгар Кыһыл Армия кэккэтигэр ыҥырыллан барбыта.Бастаан, 5-с кавалерийскай полкаҕа сулууспалаабыта. Бу чааска сылдьан Москва куораты көмүскүүр сэриигэ кыттыбыта.Сотору 1-кы кавалерийскай корпус 9-с дивизиятын 136-с полкатыгар көспүтэ.1942 с. 161 -с с.п. састаабыгар кыттан сэриигэ киирбитэ. Ахсынньыга Сталинград куорат иһигэр биир күн бойобуой сорудаҕы толоро баран испитэ. Икки уот икки ардынан кимэн киирээччилэр үөмэн испиттэрэ. Егор хараҕыттан уот саҕылла түспүтэ. Тутан иһэр бинтиэпкэтэ ыраах эһиллэн хаалбыта. Бинтиэпкэтин ылаары гыммыта, илиитэ улук буолан хаалбыт этэ. Ити курдук, Егор Гаврильевич уоттаах сэриигэ үһүстээн бааһырыыта аатырбыт Мамаев Курган үрдүнэн иһэн, ахсынньы 17 күнүгэр бойобуой сорудаҕын толоро сырыттаҕына этэ, бааһырыыта — ыарахана. Итинтэн сибээстээн, 1943 с. тохсунньу 5 күнүгэр демобилизацияламмыта.Наҕараадалыыр лиискэ маннык суруллубут: «…Москва анныгар обороналанар кыргыһыыларга кыттыбыта. Сталинград анныгар оборонаҕа, кимэн киириилэргэ, 1941 с. балаҕан ыйыттан 1942 с. ахсынньы 17 күнүгэр диэри тохтоло суох ыар сэриилэргэ сылдьыбыта. 1941 с. балаҕан ыйын 20 күнүгэр 1942 с. ыам ыйын 20 күнүгэр, 1942 с. ахсынньы 17 күнүгэр бааһырталаабыта…».Е.Г. Аммосов Албан Аат  III — с степенэ орденынан, «Москва оборонатын иһин», «Сталинград оборонатын иһин» медалларынан наҕараадаламмыта.

Андреев Иван Парфенович

   Младшай сержант. Болугур нэһилиэгэ (1921-1944 сс.). 1941 с. балаҕан ыйыгар Ийэ дойдутун көмүскүү барарга бэбиэскэ тутан, төрөөбүт алааһыттан ыраах айаҥҥа туруммута.Саппаас чаастарга сулууспалаан баран, Крым тумус арыытыгар тиийэн, кыргыһыыларга киирбитэ. Бу-хара муора биэрэгэ. Хайалардаах дойду. И.Андреев манна сэриигэ киириэҕиттэн бааһырыар диэри, 242-с горно-стрелковай дивизия 900-с горно-стрелковай полкатыгар сулууспалаабыта. 1944 с. «Бойобуой үтүөлэрин иһин» медалынан наҕараадаламмыта.И. Андреев Албан Аат III -с степенэ орденынан наҕараадаланарыгар маннык суруллубут: «…7.05.1944 с. Крымской АССР, Балаклава арҕаа өттүгэр өстөөх күүстээх, үчүгэй бөҕөргөтүнүүлээх оборонаны тутан сыппыта. Бу күн биһиги чаастарбыт кимэн киириэхтээхтэрэ.  Таб. Андреев хоодуотун көрдөрөн, хамаанда өстөөх оборонатын диэки ыстаммыта. Кинини кытта даҕаспытынан, отделение, взвод,  рота  иннилэрин  диэки  кимэн  киирбиттэрэ.  Иван  Андреев  туруоруммут соруга  кыайан  туолбатаҕа.  Өстөөх  минометун  уотугар  түбэһэн  чэпчэкитик бааһырбыта. Бааһырдар даҕаны, автомат күүстээх уотун аспыта.  Өстөөх биир саллаатын өлөрбүтэ».900-с  горно-стрелковай  полк  командира  полковник  Батека  наҕараадаҕа түһэриитин  сөпсөһөн,  242-с  горно-стрелковай  Таманьскай  дивизия  командирын 1944  с.  бэс  ыйын  күнүнээҕи  бирикээһинэн,  Албан  Аат III -с  степенэ  орденынан наҕараадаламмыта.1944  с.  алтынньы  9  күнүгэр,  полковник  Батека  маннык  характеристиканы биэрбит (арааһа, иккис наҕараадаҕа түһэрэргэ көрдөһүү суруга буолуон cөп— И.П.) «Танканы утарар саа» (ПТР — И.П.) взводун командира Андреев Иван Парфенович 742,9  (Польша)  үрдэл  иһин  сэриилэһиигэ  өстөөх ручной  пулеметчигын  бэлиэтии көрбүтэ.  Ол  пулемет,  биһиги  дьоммут  иннилэрин  диэки  кимэллэрин,  улаханнык мэһэйдии  сыппыта.  Кыраҕы  харахтаах  бэргэн  ытааччы  өстөөх  пулеметчигын суох оҥорбута. Биһиги пехотабыт иннин диэки кимэр кыахтаммыта.1944 с. алтынньы 9 к.».И.П.  Андреев  1944  с.  алтынньы  23  күнүгэр  ыараханнык  бааһыран,  275-с медицинскэй-санитарнай ротаҕа киирбитэ.1944  с.  ахсынньы  25  күнүгэр  Чехословакия  сиригэр  эмтэнэ  сытан  өлбүтэ. Смольники куоракка көмүллүбүтэ.

Дьячковскай Павел Дмитриевич

   Старшай  сержант.  Болугур  нэһилиэгэр  1917  с.  төрөөбүтэ.  СНБО-ну  1939  с. үөрэнэн бүтэрбитэ. Аҕа дойду сэриитигэр  1941 с. күһүн ыҥырыллыбыта.183-с  артиллерийскай  полкаҕа  отделение  командирынан  инники  кирбиигэ сылдьыбыта.1943  с.  бүтүүтэ  сэрии  хонуутутар  ыараханнык  бааһырбыта.  4092  №-дээх эвакуационнай  госпитальга эмтэнэн  үтүөрбүтэ  эрээри,  салгыы  сэриилэһэр  кыаҕа суох буолбута. Ол түмүгэр, 1944 с. бэс ыйыгар дойдутугар эргиллибитэ.Дойдутугар  Амма  детдомугар,  кэлин  Аллайыаха  оройуонугар  өр  кэмнэ үлэлээбитэ. Павел Дмитриевич Албан Аат III -с степенэ орден кавалера.

Константинов Федор Семенович

   Болугур нэһилиэгэ (1897-1971 сс.). Тельман аатынан колхозка үлэлии сырыттаҕына, 1942 с. бэс ыйыгар Аҕа дойду сэриитигэр атаарбыттара.Уралга байыаннай лааҕырга байыаннай дьыаланы саҥардыы билсэн-көрсөн эрдэҕинэ, атын саастаах дьону кытары Сталинград иһин сэриигэ ыыппыттара.Айаннаан тиийээт, 252-с с.д. 932-с с.п. састаабыгар Сталинград сэриитигэр кыттыбыта.Бу кырыктаах кыргыһыыларга Ф. Константинов икки төгүл бааһырбыта.1945 с. дойдутугар эргиллибитэ. Колхоһугар кэлэн үлэлээбитинэн барбыта.Федор Семенович фроҥҥа көрдөрбүт хорсун быһыытын иһин Албан Аат  III-с степенэ орденынан, «Сталинград оборонатын иһин» медалынан наҕараадаламмыта. Дойдутугар олорон, 1971 с. өлбүтэ.

Павлов Иван Михайлович

  Гвардия младшай сержана. Болугур нэһилиэгэр 1921с. төрөөбүтэ. ЧПУ студена. 1942 с. оччотооҕуга, Амма нэһилиэгэр «Ылдьаа Ыллыга» колхозка счетоводтуу сылдьан, Кыһыл Армияҕа ыҥырыллыбыта.Уралга, уруккута Молотов куораттан 4 көс бэттэх Бершеть байыаннай лааҕырга 40-с саппаас полкаҕа тиийбитэ.Сайынын араас үлэлэри толорон сулууспалаабыттара. Хаар түһүүтэ, туспа хайыһар бригадаларын фроҥҥа атаарбыттара. Хотугулуу- Арҕаа фроҥҥа Новгород уобалаһын, Старай Русса оройуонутар 2-с эшелоҥҥа сылдьыбыттара.Муус устар бүтүүтэ, бригаданы Курскай уобаласка көһөрбүттэрэ. Онно сайын устата саҥа Степной фрону тэрийбиттэрэ.22-с гв. с.д. (Степной фронт, 53-с армия) сэриигэ от ыйын 8 күнүгэр саҕалаан киирсэн барбыта. Атырдьах ыйын 5 күнүгэр Белгород куораты ылсыбыттара. Дойду тэбэр сүрэҕэр — Москваҕа, Белгород уонна Орел куораттары босхолооһун чиэһигэр бастакы салют ытыллыбыта.И. Павлов атырдьах ыйын 28 күнүгэр командование сорудаҕын толоро сылдьан, биир түгэҥҥэ 7 сиринэн буулдьанан табыллыбыта.3883-дээх эвакогоспитальга эмтэнэн, үтүөрэн тахсан, 47-с туспа механизированнай бригадаҕа түбэспитэ. Бригада күһүн Прибалтика сиригэр сэриигэ киирбитэ. 1945 с. саҕаланыыта, Польша территориятыттан Германия территориятын хайа солоон Балтийскай Муораҕа тахсыбыта. Илиҥҥи Пруссия киин куоратын — былыргы кириэппэһи — Кенигсберы ылсыбыта.1943 с. атырдьах ыйын 28 күнүгэр 7 сиринэн бааһырбытыгар, командир сорудаҕын толорбутун иһин, 22-с гвард. с.д. 69-с гвард. с.п. командирын бирикээһинэн, «Бойобуой үтүөлэрин иһин», 1945 с. «Кенигсберы ылыы иһин» медалларынан наҕараадаламмыта.Албан Аат III -с степенэ орденынан наҕараадалыырга көрдөһүү сурукка маннык суруллубут: «…47-с механизированнай Духовщинскай Кыһыл Знамялаах туспа бригада (5-с танковай армия) 3-с мотострелковой батальонун ПТР-н наводчига, младшай сержант Павлов И.М. 20.01.1945 с. Найденбург куораты илтурмалааһҥҥа, бэйэтин автоматынан 13 өстөөх саллаатын өлөрдө. Шенвальде диэн сиргэ буолбут сэриигэ стрелковой ротаны көҕүлээн атаакаҕа киллэрдэ. Сэрии бириэмэтигэр барыта 10 ыараханнык бааһырбыт биһиги сэрииһиттэрбитин сэрии хонуутуттан таһаартаата.3-с батальон командира гвард. капитана Осаулка.11.02.1945 с.».Албан Аат III-с степенэ орденынан наҕараадалыырга сөпсөспүт 47-с мех. бригада командира полковник Михайлов.И.М. Павлов 1946 с. бэс ыйыгар дойдутугар эргиллиэҕиттэн, пенсияҕа тахсыар диэри учууталлаабыта.Саха АССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала, Чурапчы улууһун Бочуоттаах гражданина, П.А. Ойуунускай аатынан СР Государственнай бириэмийэ лауреата, СР «Хотугу Сулус » уордьан кавалера.

Бойобуой мэтээллээхтэр

Абрамов Алексей Алексеевич

Лейтенант. 1917 с.т. Фрунзе аатынан колхоз. 28.06.41 с. Дьокуускайга юридическай оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан ыҥырыллыбыта. 10-с минометнай полкаҕа взвод командира. Ити иннинэ 96-с СД офицерскай оскуоланы үөрэнэн бүтэрбитэ (1942 с.). Аан маннай Воронеж к. тиийэн сэриигэ киирсибитэ. Салгыы Харьков, Курскай туһаайыыларынан сэриилэспитэ. 72-с СД 62-с артполкатыгар кыттан Прибалтийскай фроҥҥа тиийбитэ. Үс төгүл бааһырбыта. 1945 с. үһүс бааһырыыта ыарахан этэ. Эмтэнэн баран бааһырыытынан 1945 с. Олунньуга дойдутугар эргиллибитэ. Бастаан Абый оройуонугар Дружина оскуолатыгар военругунан, салгыы Амма оройуонугар Алтан, Абаҕа, Чурапчы оройуонун Амма оскуолаларыгар физругунан үлэлээбитэ. 1988 с. ыалдьан өлбүтэ. «Хорсунун иһин» мэтээллээх.

Абрамов Сергей Федорович

1911 с. т. Тельман аатынан колхоз чилиэнэ. 1941 с. атырдьах ыйын 15 күнүгэр Чурапчытааҕы райсоюзка ыскылаат сэбиэдиссэйинэн үлэлии олорон ыҥырыллыбыта. 5-с кавалерийскай полкаҕа түбэспитэ. 1941 с. алтынньы бүтэһигэр Москва к. көмүскэлигэр тиийбиттэрэ. 2-с кавдивизия 5-с полкатыгар кыттан аан бастаан сэриигэ киирбитэ. 213-с СД 585-с СП кыттан өстөөхтөргө кимэн киириигэ сылдьыбыта. Сталиногорскай, Кашира о.д.а. куораттары босхолоспута. 1941 с. ахсынньыга Калуга к. чугаһаан иһэн атаҕар ыараханнык бааһырбыта. Кэлин 585-с СП-ҕа кыттан Ржев, Вязьма туһаайыыларынан сэриилэспитэ. 835-с аэродрому көрөр-истэр батальоҥҥа түбэһэн Берлиҥҥэ тиийбитэ. Кыайыы кэнниттэн Берлиҥҥэ өр сулууспалаабыта. Сэриилэһэр кэмигэр үчүгэй разведчигынан биллибитэ. 1946 с. олунньуга эргиллэн кэлбитэ. Бастаан санаторийга завхоһунан, кэлин араас үлэлэргэ үлэлээбитэ. 1981 с. ыалдьан өлбүтэ. «Хорсунун иһин», «Москва обороната», «Кенигсбери ылыы иһин», «Берлини ылыы иһин» мэтээллэрдээх.

Васильев Михаил Григорьевич

1921 с.т. Дмитров аатынан колхоз чилиэнэ. Колхоһугар суотчуттуу олорон 1942 с. бэс ыйын 20 күнүгэр ыҥырыллыбыта. 19-с туспа хайыһар биригээдэтигэр түбэспитэ. 1943 с. олунньу 23 к. Ильмень күөл сэриитигэр ыараханнык бааһырбыта. 1943 с. ыам ыйын 20 к. инбэлиит буолан эргиллибитэ. Бастаан колхоһугар, кэлин нэһилиэккэ бухгалтердаабыта. 1988 с. ыалдьан өлбүтэ. «Хорсунун иһин»мэтээллээх.

Гермогенов Гаврил Степанович

1913 с.т. «Илья-ыллыга»  колхоз чилиэнэ. 1943 с. атырдьах ыйын 17 к. ыҥырыллыбыта. 18- с, 882-с СП станковай пулемет 2-с нүөмэрдээх пулеметчигынан, сэриигэ киирбитэ. 02.05.1945 с. Берлин куоракка биэс сиринэн бааһырбыта. 05.11.1945 с. эргиллэн кэлбитэ. Колхоһугар хонуу үлэтигэр үлэлээбитэ. «Берлини ылыы иһин» мэтээллээх.

Гермогенов Михаил Денисович

1925 с. т. «Илья-ыллыга» колхоз чилиэнэ. 24.06.1943 с. Нуотараҕа үлэлии сылдьан ыҥырыллыбыта. II-с Белорусскай фроҥҥа 356-с гв. СД 56-с СП (Клавдий Краснояров сулууспалаабыт дивизията) кыттыыга 2 төгүл бааһырбыта. 02.02.1944 с. төбөтүгэр ыараханнык бааһырбыта. 1945 с. сэтинньигэ эргиллибитэ. Дойдутугар үксүн фермаҕа үлэлээбитэ. 1995 сыл атырдьах ыйыгар өлбүтэ. «Хорсунун иһин» мэтээллээх.

Евграфов Константин Саввич

1919 с.т. Фрунзе аатынан колхоз чилиэнэ. 24.06.43 с. ыҥырыллыбыта. 45581 полевой почтаҕа, 293-с  МСП сулууспалаабыта. Ыалдьан 1945 с. эргиллибитэ. Дойдутугар дуоннааҕы тугу да үлэлээбэтэҕэ. Сэрииттэн эстэн кэлбит этэ. 1948 с. өлбүтэ. «Бойобуой үтүөлэрин иһин» мэтээллээх.

Мордускин Николай Петрович

 1908 с.т. «Илья-ыллыга» колхоз чилиэнэ. 15.08.41 с. ыҥырыллыбыта. 2-с кав. корпус 5-с кавполкаҕа кыттан 1941 с.Москва к. көмүскэлигэр сэриилэспитэ. 17.11.1941 с. ыараханнык бааһырбыта. 28.04.1942 с., нэһилиэгэр аан бастакынан инбэлиит буолан эргиллибитэ. Кэлиэҕиттэн нэһилиэгэр кадровай булчутунан сааһын тухары үлэлээбитэ. 1980 с. өлбүтэ. «Бойобуой үтүөлэрин иһин», «Москва обороната» мэтээллэрдээх.

Егоров Семен Дмитриевич

1920 с.т. «Илья-ыллыга» колхоз чилиэнэ. ЧПУ-ну бүтэрбитэ. 13.05.1943 с. ыҥырыллыбыта. 7-с гв. механизированнай биригээдэдэ 20-с управлениетыгар сулууспалаан сэриини Сталинградтан саҕалаабыта. Березина өрүһү туораан Борисов, Билейка, Красное, Минскэй, Вильнюс, Рига куораттары босхолооһун иһин Верховнай Кылаабынай командованиеттан элбэх махталлары ылбыта. 05.10.1945 с. эргиллибитэ. Дойдутугар учууталлаабыта. Амма оскуолатыгар, онтон Кэбээйи оройуонун Тыайа оскуолатыгар үлэлээбитэ. Кэлин Мырыла оскуолатыгар үлэлээбитэ. 1992 с. алтынньы ыйга ыалдьан өлбүтэ. «Хорсунун иһин» мэтээллээх.

Константинов Иван Тимофеевич

 1925 с.т. Тельман аатынан колхоз чилиэнэ. 16.06.1944 с. ыҥырыллыбыта. 1-гы Белорусскай фроҥҥа 62-с гв. кавал. полкаҕа кыттан сэриигэ киирсибитэ. Польшанан, Висла өрүһү туораан Берлин чугаһыгар сэриини түмүктээбитэ. 1948 с. муус устарга эргиллибитэ. Эргиэн үлэтигэр үлэлээбитэ. Хаандыгаҕа 21 сыл, Чурапчы Мындаҕаайытыгар 20-чэ сыл ыскылаат сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ. 2000 с. муус устарга өлбүтэ. «Варшаваны босхолооһун иһин, «Берлини ылыы иһин» мэтээллэрдээх.

Ноев Василий Дмитриевич

 1908 с.т. Тельман аатынан колхоз чилиэнэ. 16.06.44 с. ыҥырыллыбыта. 100-с, 183-с, 1090-с, 205-с СП сулууспалаабыта. Одер өрүһү туорааһыҥҥа бааһырбыта. 1945 с. алтынньыга эргиллибитэ. Колхоз производствотыгар үлэлээбитэ. 1986 с. өлбүтэ. «Хорсунун иһин» мэтээллээх.

Николаев Илья Иванович

1912 с.т. «Илья-ыллыга» колхоз чилиэнэ. 15.08.1941 с. ыҥырыллыбыта. 2-с кавкорпус 5-с кавполкатыгар, салгыы 136- с кавполкаҕа кыттан Москва к. көмүскэлин иһин сэриилэспитэ. Калуга туһаайыытынан кимэн киириигэ кыттыбыта. Кэлин 30-с биригээдэҕэ кыттан Смоленскай уобалас сиригэр сэриилэспитэ. 02.02.1942 с. уонна 13.03.1942 с. бааһырбыта. 04.05.1942 с. инбэлиит буолан эргиллибитэ. Нэһилиэгэр кадровай булчутунан үлэлээбитэ. Чурапчыга олорон 1996 с. өлбүтэ. Бойобуой үтүөлэрин иһин», «Москва обороната» мэтээллэрдээх.

Петров Иван Степанович

1921 с.т. Дмитров аатынан колхоз чилиэнэ. 15.08.1942 с. Ааллаах-Үүн военкоматыттан ыҥырыллыбыта. 149-с мотострелковай полкаҕа кыттан сэриигэ киирсибитэ. 19.05.1946 с. эргиллибитэ. Дойдутугар кылгас кэмҥэ олорон баран Амма оройуонугар көһөн барбыта. Онно билигин да олорор. «Хорсунун иһин» мэтээллээх.

Фомин Николай Васильевич II

1921 с.т. Чапаев аатынан колхоз чилиэнэ. 17.08.1943 с. ыҥырыллыбыта. 3-с армия 926- с СП, онтон 207-с СД кыттыбыта. 1-гы Белорусскай фроҥҥа кыттан сэриилэспитэ. 02.05.1945 с. Берлин куораты ылыы иһин сэриигэ бааһырбыта. 1946 с. бэс ыйыгар эргиллибитэ. Колхоһугар биригэдьииринэн, бырабылыанньа председателинэн үлэлээбитэ. 1987 с. өлбүтэ. «Берлини ылыы иһин» мэтээллээх.

Албан ааттара өлбөөдүйбэт / Иван Михайлович Павлов. – Чурапчы : «Саҥа олох», 2016. – 295с. – С.115-118 

Ким да умнуллубат, туох да умнуллубат!

Аҕа дойду сэриитин кыттыылаахтара

Туһаныллыбыт литература

1. Болугур — Буххаат буойун сиэннэрэ / И.М. Палов. — Чурапчы : РИХ «Саҥа олох», 2003. — 56 с.

2. Павлов, Иван Михайлович.
Албан ааттара өлбөөдүйбэт / И. М. Павлов ; [хомуйан оҥордо А. А. Захаров ; ред. сэбиэт: Я. П. Оконешников, М. Н. Матвеева, М. В. Дьячковскай ; аан тыл А. Т. Ноговицын, Я. П. Оконешников]. — Чурапчы : АУ РИО «Саҥа олох», 2016. — 294 с.

3. Павлов, Иван Михайлович.
Ааттара үйэлэргэ умнуллубат : («Чурапчы буойун уолаттара» кинигэни иккистээн, эбэн-сабан, көннөрөн таһаарыы) / И. М. Павлов ; [эрэдээктэр И. П. Пономарев]. — 2-е изд., доп., испр. — Дьокуускай : СМИК-Мастер, 2010. — 231 с., [6] л. ил., портр.