Атырдьах ыйа – Аан Дьааһын ыйа

Дьон  бу кэмҥэ оттообут отторун кэбиһэллэр, ол иһин атырдьах ыйа диэн ааттыыллар.

Бу ый олунньуну батыһар. Сайыны иэҕэр самыыр уонна өксүөн ардаҕа диэн икки сүрүн ардахтаах. Ый бүтэһигин эргин оту-маһы сыырар тыал түһэн, күһүҥҥү күн–дьыл саҕаланар. Ол үксүгэр ортоку Ыспааһапка – 19 чыыһылаҕа сөп түбэһэр. Ый ортотугар бурдук буһар, саҥа бурдуктан алаадьы сиэниллэр. Моонньоҕон аһа ситэр, ый бүтүүтэ тэллэй, отон үүнэр. Дьон үксэ, айылҕа үтүөтүн сомсон, сир аһын хомуйа тыаҕа тахсар.

Моонньоҕон

Моонньоҕон саамай элбэх битэмииннээх сир аһынан биллэр, киниэхэ тэҥнээх суох. Моонньоҕон сэбирдэҕэ, отоно былыр-былыргыттан күн бүгүнүгэр диэри ыарыы бары көрүҥэр киэҥник тутуллар.

Сүрэх, куртах, оһоҕос ыарыыларын, тирии бааһырыытын, тымныйыыны, сүһүөх  ыарыытын, геморройу, гастриты, атын да ыарыылары эмтииргэ моонньоҕон туһалааҕын бэлиэтииллэр. Өссө хаан баттааһынын түһэрэр күүстээх.

  Сэбирдэҕиттэн чэй оҥорон иһэллэр: 5 ост.нь мэлиллибит сэбирдэххэ 1 литр итии уу куталлар уонна 1 чаас көөнньөрөн баран, сиидэлииллэр. 1 ыстакааны күҥҥэ 3-4 төгүл иһэллэр. Бу ньыманы иһиигэ, тымныйыыга, солотуохаҕа, хабахха уонна бүөргэ таас үөскээтэҕинэ, сүһүөх ыарыытыгар, ревматизмҥа тутталлар. Отонун ылан илдьиритэн атах тымырын кэҥээбитигэр (варикозка) киэһэ утуйарга саба баайыллар уонна сарсыарда устан суунуллар.

Таҥаралар күннэрэ:

• Ылдьыын — атырдьах ыйын 2 күнэ. Бу күн күнүскү аһылыкка диэри сайын, онтон киэһэтэ күһүн. Кус оҕото көтөр. Түүнүн хараҥаран барар. Сорох дьыл бастакы хаһыҥнар түһэллэр. Сөтүөлээһин бүтэр. Ыаллар хортуоппуйдарын амсайаллар.
• Бастакы Ыспааһап – атырдьах ыйын 14 күнэ. Сахаларга – хотуур ортото, онон бу күн сынньаналлар. Анды оҕото түөрт харах буолар. От-мас кэхтэн, сарт кутуруга дьүһүннэнэр.
• Ортоку Ыспааһап — атырдьах ыйын 19 күнэ.Бурдук хомуура саҕаланар. Күһүҥҥү ардахтар, хаһыҥнар түһэллэр. Бу күн хайдаҕый да, Бокуруопка оннук күн буолар.
• Кэнники  Ыспааһап – атырдьах ыйын 28 күнэ. Бу күн оту-маһы сыырар тыал түһэр. Ол аата — от-мас уутун куурдан, тымныы түстэҕинэ иһэлиппэт, үлүппэт гына тыалынан көтүтэр. Хас эмэ хонуктаах ардаҕынан бэлиэтиир.

Атырдьах ыйын сүөгэйдээх сүмэтин ыймахтыы төрөөбүт киһи Аан Дьааһын таҥаралаах, кырдьык иһин туруулаһар, эппит тылыгар турар, ыпсыбытын толорор.

Саха ыалын бастыҥ кинигэтэ  / [хомуйан оҥордулар А.С.Тимофеева, Л.А.Баишева-Федорова]. — Дьокуускай : Бичик, 2017. — 192 с.