Айылҕа- биһиги иккис дьиэбит
- Иһит эрэ, эдэр киһи!
Үрдүк очумааска ыттыбыт,
Эдэр-чэгиэн, көҥүл киһи!
Эн айбыт айылҕаттан
Киһи эрэ буолар
Кэрэ аналлааххын. (Семен Данилов)
- Кыһын, биһиги санаабытыгар, айылҕа дөйөр, уҥар, өлөр. Ол сыыһа. Олох сылааһа кыһын да сойбот. Көтөргө-сүүрэргэ, окко-маска кыһын ойуур ордук наадалаах. Кыһыҥҥы ойуур – халыҥ хахха, күүстээх көмүскэл, сылаас дьиэ-уот. (Амма Аччыгыйа)
- Киһи уонна айылҕа арахсыспат биир тыыннаахтар. (Василий Протодьяконов- Кулантай)
- Айылҕа уонна айылгы алтыстаҕына, айар кут уһуктара буолуо. (К.Д.Уткин-Нүһүлгэн)
- Айылҕа оҕолоро туох да атын хос санаалара суох, өйдөрө-санаалара чөл. (Ф.В.Габышева)
- Айылҕа киһи аймахтан оҥоһуллубут аньыыны иэстэһэр. Саҥата суох үөрэтэр-такайар, этиитэ суох иэстэһэр, ханнык сиргэ олороллорун биллэрэр.
- Ааспыппытын үөҕэн, инникибитин быстабыт, кэлиэхтээх ыччаппытын кэҕиннэрэрбит. Куһаҕаны биттэнии бэйэҕэ эргийэн кэлэр. Уруккуну үөҕүү – куһаҕаны биттэнии.
- Айылҕаҕа сылдьан эмтэнии эмиэ биир үтүө үгэс.
- Биһиги итэҕэлбит – Айылҕа, бастакы дьиэбит – Айылҕабыт, Эбэлэрбит.
- Айылҕа бэйэтэ ситим, сибээс быстаары гыннаҕына, кэмиттэн кэмигэр анаан биэрэр, ол удьуор утума да буолуо.
- Айылҕабыт эрэ биһигини бу күҥҥэ тиэрдэн аҕалбыта, айылҕанан эрэ тыыннахпытына, биһиги өй-санаа, эт-сиин өттүнэн чөл буолуохпут.
- Айылҕа уйан, кыра бааһырыыны тулуйбат, ол иһин бүөбэйдии, харыстыы сылдьыахха.
- Айылҕа барахсан оҕо курдук улаатан, үүнэн-ситэн сириэдийэн, киһи өйүн-санаатын тутарын курдук, чээлэй күөх киистэни анньынар, ытарҕатын иилинэр үтүө дьылҕалаах эбит.
- Хас биирдии омук айылҕатыгар төннүөхтээх. Бэйэтин төрдүн-ууһун, аатын-суолун тилиннэрдэҕинэ, онно бигэнэн, силиһигэр-мутугар тайанан эрэ дьиҥнээх киһи, саха омук буолар эбит.
- Айылҕа быһыытынан, киһи бэйэтин айылҕатын уһугуннаран, тулалаан турар эйгэни кытта ситимин олохтуохтаах, күүһүрдүөхтээх.Онуоха чахчы айылҕа оҕотобун дэнэр гына бэрээдэктэниэхтээх, чөл буолуохтаах.
- Айылҕаттан куоппаккын, айылҕа ордук-хоһу туттубат. (Эдьиир Дора)