Норуот тапталлаах артыыһа Петр Решетников төрөөбүтэ 110 сылыгар
Новости
1915 сыллаахха бэс ыйын 11 күнүгэр Бахсы нэһилиэгэр биир удьуор дьадаҥы ыалыгар – Михаил Семенович, Февронья Ивановна Решетниковтарга уол оҕо төрүүр. Уолга Петр диэн ааты биэрэллэр. Бу саха норуотун тапталлаах уола РСФСР уонна Саха АССР народнай артиһа Петр Михайлович Решетников этэ. Саха биллиилээх артыыһа Петр Решетников аан маҥнай сценаҕа тахсан оруолу оонньуоҕуттан барыта 28 сыл устата, 103 пьесаҕа уонна драмаҕа 130 оруолу толорбута. Ити иһиттэн саха суруйааччыларын айымньыларынан 41 спектакльга, нуучча классикатын айымньыларынан 21, сэбиэскэй суруйааччылар айымньыларынан 46 спектакльга оонньообута. Петр Михайлович саха артыыстарыттан биир бастакынан уус –уран киинэҕэ уһуллубута., 1955 с. тахсыбыт “Следы на снегу” («Хаарга суоллар”) диэн сэбиэскэй детективнай уус-уран киинэҕэ булчут оҕонньору оонньообута. Петр Михайлович Решетников театр эйгэтигэр хайдах киирбитин, айар үлэтэ саҕаланыытын салҕыы кинигэттэн билсиэҕиҥ.«1927 сыллаахха Бахсы нэһилиэгин түөрт кылаастаах начальнай оскуолатын бүтэрэр уонна 1929 сыллаахха сибээс куурсугар үөрэнэ киирэр. Быраактыкаҕа сылдьан улаханнык ыалдьар, ону быраастар кырата бэрт, сибээс үлэтин тулуйуо суох диэн үөрэҕиттэн олох уураталлар. Петя аны хайдах буолара, ханна барара, тугу гынара муҥурданар. Манна киһи-хара буолара арай биир суол баара көстөр. Кини, бэйэтэ автобиографиятыгар да суруйарынан, дьоҥҥо да кэпсииринэн, ону тэҥэ чугас аймахтара да ахтыыларынан, бэрт кыра эрдэҕиттэн, «киһини билиэҕиттэн», оонньууну, көрү, ыһыаҕы таптыыра, олорго көтүппэккэ сылдьыталыыра. Сахалыы кэпсээннэри, сэһэннэри, остуоруйалары, таабырыннары, чабырҕахтары олоҥхону олус биһирээн туран истэрэ. Бэл, оччолорго кыра сылдьан остуоруйалары, кэпсээннэри, араас ырыалары өйүгэр тутан «биэс тарбах курдук» билэрэ, үтүктэн этэ-хаана баранар эбит. Петя улаханнык мунчааран сырыттаҕына, били театрга баар доҕотторо Решетников, Турантаев, Слепцов Н. Д., театрга киир да киир диэн үүйэ-хаайа туталлар. Кэмниэ-кэнэҕэс кинилэр тылларын ылынан, «биир күнү быһа сайабылыанньа суруйан, икки сууккаҕа илдьэ сырыттым» диэн суруйар Петр Михайлович. «Киириэхпин баҕарабын да кыбыстабын, куттанабын уонна саныыбын: артистар диэн улахан улуу үөрэхтээх-кыраһыабай дьон буолуохтаахтар» диэн. Кырдьык да, мин көрдөхпүнэ нуучча да, саха да артистара — таҥас-сап, сирэй-харах ырааһа-үчүгэйэ, уҥуохтара көнөтө, улаханнара, кэлэн-баран, саҥаран-иҥэрэн, киирэн-тахсан, күлэн-салан, нууччалаан-сахалаан, этэн-тыынан дьон үс кырыылаахтара. Олус чаҕыйарым, онно холоотоххо мин аччыгыйым, сирэйим харата, куһаҕана наһаа, бара сатаан үчүгэйдэргэ ымсыырар ыарыы булла». Ол да буоллар уол сайабылыанньатын син директорга биэрбит. В. Севастьянов режиссер испытание оҥорон уол артист дьоҕурдааҕын билбит, онон директор Т. П. Местников Решетниковка театр студиятыгар икки сыллаах үөрэххэ ылбытын эппит. «Оо, онно үөрбүппүн» (П. М. суруйар). Ити 1932 сыл, күһүн этэ. Студиятын үөрэҕин тас өттүнэн Петр Михайлович артистар үлэлэрин чинчийэр-билэр, бэйэтин тэҥнии, бэрэбиэркэлии сылдьар. «Мин хас хаамыым аайы билэ-көрө, чинчийэ сылдьабын. Артистары батыһа сылдьабын, үөрэҕим кэнниттэн түүннэри оонньууга сылдьабын, артистар гримнэнэллэрин, таҥналларын, бэлэмнэнэллэрин көрөбүн». Ол сылдьан бэйэтэ бүрэ дьүһүнэ, кырата артистыырыгар соччо мэһэйэ суоҕун бэркэ үөрэ-астына билэр. «Ол сылдьан көрүҥ-дьүһүн туһунан нуучча улуу артистара суруйбуттарын ааҕан дьэ уоскуйдум. Онно куруук этэллэр эбит: «Тас көрүҥ, үчүгэй эрэ дьуһун тугу да оонньообот. Илиитэ, атаҕа, хараҕа, сирэйэ бүтүн, көнө эрэ буоллар артист буолуон сөп. Аан маҥнай үчүгэйдик билиэххэ, иҥэриэххэ наада бэйэҕэ артист маастарыстыбатын уонна онно дьоҕурдаах буол да, үчүгэй сирэйи оҥорорго грим баар. Сирэй билбэт, талаан, төбө билэр. Кыһыл көмүс сирэйдээх эрээри, кураанах колтуун элбэх» диэн суруйаллар».
Дьэ мантан ыла Петр Михайлович дьиҥнээх артист буолар суолу тутуһар. Театр үөрэҕэр саҥа киирбит Бүөтүр уол аан маҥнай сценаҕа тахсан 1932 сыллаахха «Манчаары» диэн пьсесаҕа оонньуур артист ыалдьыбытын солбуйан хамначчыт уолу оонньообута. Театральнай студияны «на отлично» бүтэрэн, 1934 с. атырдьах ыйын 1 күнүгэр Саха национальнай театрыгар артиһынан ылыллар. Петр Михайлович артист буолаат, С.П.Ефремов «Ини-бии» диэн пьсесатыгар бандьыыт Семенов (штаб начальнигын) оруолун бар дьон өйүгэр умнуллубат гына биэрбитэ. “Бу үлэни (артистыыры) ис сүрэхпиттэн таптыырбыттан бары күүспүн, билиибин, кыһамньыбын ууран туран үлэлээн, биһиги культура өттүнэн үүнэн иһэр көрөөччүлэрбитигэр дьоһуннаах образтары толорор иннигэр үлэлиибин» диэн 1941 с. суруйбута. Петр Михайлович бар дьонугар бастаан комедийнай артиһынан биллибитэ. Көрөөччүлэргэ кини көрдөөх-нардаах характердаах образтары толорорунан биһирэппитэ. Холобур «Түгэххэ» Алешка обраһын, «Партизан Баһылайга» Хаадьан Хабырыыһы, «Ини-биигэ» Семеновы, «Күкүр Ууска» Акыым ууһу, «Байыаннай кистэлэҥэ» Салахайы, «Ревизорга» Бобчинскайы уо.д.а. Көннөрү да олоххо оннук куруук бэһиэлэй, күлбүт-үөрбүт, көрдөөх-нардаах киһи этэ. Бииргэ үлэлиир табаарыстарын ортолоругар араас бэһиэлэйи таһаарааччы кини буолара. Ол да буоллар, кини билэрэ – дьиҥнээх айар идэтэ биир эрэ амплуанан муҥурданыа суохтааҕын, драма атын жанрда-рыгар кытары оонньуур буолуохтааҕын. Петр Михайлович оонньообут сүүстэн тахса сүрүн оруолларыттан үгүс өттүн кыайыылаахтык толорбута, бар дьонугар астыннарбыта, дьиҥнээх, киэҥ кыахтаах, дириҥ талааннаах артыыһынан биллибитэ. «Петр Михайлович оруолун толоруон иннинэ дириҥник ырытар идэлээҕэ. Ылбыт обраһын характерын, ис-тас мөссүөнүн ымпыгар-чымпыгар тиийэ чуолкайдыырын. Онуоха драматург биэрбит матырыйаалын таһынан бэрт элбэх эбии литератураны ааҕара, режиссердар аҕа табаарыстара сүбэ-ама биэрдэхтэринэ ханнык баҕарар ыйыыны-кэрдиини сүр кэбэҕэстик ылынара. Онон кини, ити рационализатор диэн дьон производствоҕа баалларын кэриэтэ, сценаҕа обраһы айыы үгүс үлэттэн тахсарын билэр киһи быһыытынан сыратын чахчы биэрэн туран үлэлиирэ уонна образ айыллыытыгар туох көмөлөөх буолуоҕун билэн саҥаттан саҥа кыраасканы сатаан туттар буолара». (А.Петров, РСФСР үтүөлээх, Саха АССР народнай артиһа). Петр Михайлович талааннаах артист, актыыбынай общественник эрэ буолбатаҕа, кини үтүө майгылаах, эрэллээх доҕор, үчүгэй табаарыс, дьиэтигэр уотугар бастыҥ хаһаайын, оҕомсох аҕа этэ. Кини икки кыыс оҕолооҕо – Валерия уонна Аиза. Петр Михайлович РСФСР уонна Саха АССР народнай артистарын аатын ылар үрдүк чиэстэммитэ. Үлэ Кыһыл Знамята орденынан уонна «За трудовое отличие» мэтээлинэн наҕараадаламмыта. Айылҕаттан талааннаах, норуот тапталлаах артыыһа Петр Решетников оонньообут оруоллара бар дьон өйүгэр-сүрэҕэр сүппэттик хаалбыттара. Чурапчы оройуоннааҕы сэбиэтин исполкомун 1970 сыл кулун тутар ый 2 күнүнээҕи ыйааҕынан Чурапчы народнай театрыгар РСФСР уонна Саха АССР народнай артиһа Петр Михайлович Решетников аата иҥэриллибитэ.Киэн туттар биир дойдулаахпыт үтүө аатын Чурапчы народнай театрын коллектива чиэстээхтик сүгэр, айымньылаах-ситиһиилээх үлэтинэн үйэтитэ турар.