ХОМУС – КЭМ КЭРЭҺИТЭХомус айылҕаны кытта ыкса ситимнээх. Манна маарынныыр тыллар түүр омуктарыгар киэҥник тарҕаммыттар: хомус, комуз, кобуз,хомыс, кобыз, кыл-хомус, кылкобыз, чарты-хомус уо.д.а.Хомус аан дойду норуоттарыгар киэҥник тарҕаммыт музыкальнай  тэрил буолар. Орто Азияҕа икки  аҥаар тыһыынча, Японияҕа тыһыынча сыллааҕыта, оттон Австрияҕа сэттэ үйэ анараа өттүгэр оҥоһуллубут, оонньоммут хомустар  көстүбүттэрэ бу тэрил түҥ былыргыттан киһи аймах олоҕор-дьаһаҕар, итэҕэлигэр бигэтик киирбитин туоһулуур.Хомус музыкальнай тэрил быһыытынан киһи иэйиитин, айар күүһүн саҕар-нарын намчы айылгылаах. Ол курдук, тулалыыр айылҕа кэрэтин, ураты көстүүлэрин хоһуйан нарыннык сыыйа тардан, көй салгыҥҥа көтөр-дайар күөрэгэйдии дьырылаан, кыталык тойугунуу кылыкынаан, сааскы ыраасч үрүйэ уутунуу кылыгыраан, сүүрүк ат туйаҕыныы хатаннык табыгыраан, кыһыҥҥы курус киэһэлэри сэргэхситэн, иэйэн-куойан хомус алыптаах дорҕооно саха дууһатын өрүүтүн долгутар.Саха хомуһун араастараХомус саха культурата тыыннааҕын тухары тупсар, сайдар айылҕалаах төрүт тэрил буолара көрүҥнэригэр, тыастарыгар-уустарыгар көстөр, иһиллэр.МАС ХОМУС. Айанньыт, чинчийээччи А.Миддендорф 1878 сыллаахха сахаларга мас хомус баарын туһунан суруйан, ойуулаан хаалларбыта. Мас хомус тиит эбэтэр хатыҥ чараас тымтыгыттан оҥоһуллар. Ортотугар тыллаах буолар эбит, иҥиир сабынан тардыалаан оонньонуллар. Намчы мас оҥоһук буолан кэлин-сүтэн-оһон, умнуллан хаалбыт.МУОС ХОМУС. Чинчийээччилэр үлэлэригэр, былыргы сэһэнньиттэр кэпсээннэригэр сахаларга муос (уҥуох) хомус баар буола сылдьыбыта биллэр. Муос хомуска уһук хоту норуоттар-чукчалар,коряктар, Анаадыр дьүкээгирдэрэ хойукка диэри оонньуу сылдьыбыттар.ТИМИР ХОМУС. Былыр болгуо тимир сирэйин синньигэстик тыыран,таптайан, сүрэх тимирин чопчуттан, туойар тыллаах чыычаахтаан, хомуһуннаах, этитиилээх хомуһу оҥороллор эбит. Бу хомус тыаһа-ууһа олох атын буолара уонна дьону эмтииргэ, санааны көннөрөргө, алгыс киэбигэр киирэргэ туһаныллара үһү.ИККИ ТЫЛЛААХ ХОМУС. Былыр икки тыллаах хомус сыҥааҕын алтантан кутан уонна тылларын тимиртэн уһааран оҥороллор эбит. А.И. Чахов ойуулаабыт былыргы хомуһун икки тылын уһуна, чыычаахтарын үрдүгэ-чарааһа тэҥ. Биир тыла кэтит, иккиһэ синньигэс уонна суолахтарга олордуллубуттар. Хомус чыычаахтарын уонна тылларын уһуна тэҥнэрин быһыытынан, икки арда кыараҕас буолар, онон тылларын тэҥҥэ охсуолаан оонньууллар.Билиҥҥи кэмҥэ икки тыллаах хомуһу икки тарбаҕынан хардарыта тардыалаан оонньуурга табыгастаах гына икки ардын кэҥэтэн, тупсаран оҥорор буоллулар.  Икки тыллаах хомус ортотунан сүрүннээх буолар. Ону сорохтор үс тыллаах курдук көрөллөр. Биир тыла уһун синньигэс, биир суон кылгас буолан, тыастара араас буолар уонна оонньуурга табыгастаах.БИҺИЛЭХТЭЭХ ХОМУС. А.И.Чахов хомус тыаһын улаатыннарар сыаллаах XX-с үйэ 60-с сылларыгар айбыт көрүҥэ. Биһилэҕэ диэн төгүрүк сыҥаах тас өттүнэн хоһулуу иилии эргийэр тимир олордуллубута ааттанар. Биһилэхтээх хомуска оонньуурга, тойон уонна ыйар тарбахтарынан тутан, ытыһы холботон, рупор оҥорон тыаһаталлар. Оччоҕо тыаһа улаатан дорҕооно өссө кэрэтийэн иһиллэр.

«Олоҥхо уонна хомус Саха үс кута » диэн  викторинаны бу сыылканан https://forms.gle/rDQkMoUyMhPa6CX46 киирэҥҥит бэйэҕитин тургутан көрүн.