Саха АССР спордун маастара, РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна, Россия Суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ, учуутал, поэт, тылбаасчыт «Дириҥ уоттара» литературнай түмсүү тэрийээччитэ Эверстов Дмитрий Дмитриевич-Диринскэй төрөөбүтэ 80 сыла. Дмитрий Дмитриевич 1945 сыллаахха бэс ыйын 17 күнүгэр Чурапчы оройуоннарын күүс өттүнэн Хоту көһөрүллүүгэ барбыт Хоптоҕо (Дириҥ) нэһилиэгин олохтоохторо Эверстовтар дьиэ кэргэннэригэр Эдьигээн Натааратыгар төрөөбүтэ. Дириҥ орто оскуолатыгар үөрэнэр сылларыгар Феоктист Софронов литературнай түмсүүтүгэр дьарыктаммыта. Дмитрий оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан 1962 сыллаахха спорт национальнай көрүҥнэригэр үөрэнээччилэр өрөспүүбүлүкэтээҕи спартакиадаларыгар кыттан куобахха бастакы миэстэни ылбыта. Бу кэмтэн спорт эйгэтэ олоҕун арахсыспат аргыһа буолбута. Күүстээх куобахчыт быһыытынан оройуонугар эрэ буолбакка, өрөспүүбүлүкэҕэ тиийэ үчүгэйдик биллэрэ. 1964-1967 сылларга Забайкальеҕа танковай чааска түбэһэн сулууспалаабыта. Байыаннай троеборьеҕа дивизиятыгар бастаабыта. Атах оонньуутунан, көҥүл тустуунан, волейболунан дьарыктаммыта. 1969 сыллаахха таптыыр кыыһа Маайыстыын олохторун холбообуттара. Саха государственнай университет ИФФ саха тылын уонна литературатын салаатыгар үөрэнэ киирбитэ. 1969 с. оройуон сайыҥҥы спартакиадатыгар куобахха 35м 90 см түһэн, маҥнайгы рекордун олохтообута. 1972 сыллаахха Саха АССР 50 сылын туолуутугар аналлаах республика үбүлүөйдээх спартакиадатыгар 36 м 86 см түһэн оройуон рекордун тупсарбыта. 1971,1973,1975,1977 сс. Баһылай Манчаары спартакиадаларын, Уһук Илин уонна Сибиир, Саха сирин норуоттарын спартакиадаларын иккис, үһүс призердара.Устудьуоннуур сылларыгар спорду киэҥник пропагандалыыра. Учуутала, ССРС үтүөлээх тренерэ Д.П. Коркин, олимпийскай чемпионнар Роман Дмитриев, Павел Пинигин уо.д.а. тустарынан өрөспүүбүлүкэ бэчээтигэр үгүстүк суруйара. Кини үөрэҕин 1974 сыллаахха бүтэриэҕиттэн Дириҥ агрооскуолатыгар үлэтин саҕалаабыта. Үрдүк категориялаах учуутал Хайахсыт, Дириҥ орто оскуолаларыгар саха тылын уонна литературатын учууталынан үлэлээбитэ. Спортсмен быһыытынан атах оонньуутун сиэксийэтин салайбыта, элбэх оҕону спортка уһуйбута. Университет эрдэхтэн талаана тахсыбыт дьарыгар сөп түбэһиннэрэн драмкуруһуогу тэрийбитэ, үөрэнээччилэрэ уус-уран көрүүлэргэ куруутун ситиһиилэнэллэрэ. Хаһыакка суруйар идэтигэр оҕолору уһуйан, 1974 сылтан эдэр кэрэспэдьиэннэр постарын үлэлэппитэ. Оҕо сайыҥҥы сынньалаҥын тэрийиигэ өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэххэ 110 оҕолоох «Маарыкчаан» үлэ-сынньалаҥ лааҕырын салайан, кыайыылааҕынан тахсыбыта уонна Үөрэх министиэристибэтин Бочуотунай грамотатынан наҕараадаламмыта. Кини үөрэнээччилэрэ саха тылын олимпиадатыгар, Маарыкчаан ааҕыыларыгар, араас куонкурустарга, көрүүлэргэ улууска инники миэстэлэргэ сылдьыбыттара, лауреат, дипломант аатын үгүстүк сүкпүттэрэ. Кэнники сылларга Чурапчытааҕы Д.П. Коркин аатынан өрөспүүбүлүкэтээҕи спортивнай оскуола-интернат «Чэчир» телестудиятын эрэдээктэринэн, «Саҥа олох» хаһыакка суруналыыһынан үлэлээбитэ. Оччолорго оройуоҥҥа спорду сырдатар, кэпсиир суруналыыс соҕотох кини эрэ этэ. Кини аҥаардас атах оонньууларын эрэ буолбакка, спорт бары көрүҥнэригэр оройуон ситиһиилэрин барытын киэҥник хабан хаһыаттарга, кинигэлэргэ сырдатар этэ. 1989 сылга физкультураны уонна спорду сырдатыыга суруналыыстар өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкурустарын лауреата буолбута. Улуус чулуу спортсменнарын сырдатар «Төрүт буортан төлкөлөнөн» диэн кинигэтин бастакы тома 1991 сыллаахха бэчээттэммитэ. Манна биирдиилээн чулуу спортсменнар тустарынан элбэх ыстатыйаны суруйбута. ССРС үтүөлээх тренерэ Д.П. Коркины кытта 16 сыл бииргэ үлэлээбиттэрэ, ыкса доҕордоспуттара. Кини туһунан элбэх матырыйаалы мунньан бэчээккэ бэлэмнээбитэ. Егор Неймоховтыын кыттыһан «Тустууга анаммыт олох» диэн Д.П. Коркин туһунан суруйбут кинигэлэрэ 1980 сыллаахха күн сирин көрбүтэ. «Тустуу туһа» диэн Д.П. Коркин олоҕун, айар үлэтин уонна тустуу туһунан санааларын түмэн хаалларбытын кэргэнэ Мария Константиновна уонна кыыһа Анна Дмитриевна Бурцева бэчээккэ бэлэмнээн 2003 сыллаахха таһаартарбыттара. Ааптар «Төрүт буортан төлкөлөнөн» кинигэтин иккис томун кэргэнэ Мария Константиновна уонна эдьиийэ Сергеева Мария Дмитриевна бэчээккэ бэлэмнээн 2002 сыллаахха таһаартарбыттара. Бу кинигэҕэ Чурапчы оройуонугар спорт сайдыытыгар чаҕылхай кылааты киллэрбит чулуу спортсменнар тустарынан сырдаппыта. Дмитрий Эверстов улуус спортивнай историятын сырдатыыга түөрт кинигэни суруйбута. Саха олимпиецтарын, чулуу спортсменнарын туһунан үйэ чиэппэрэ кэриҥэ кэм устатыгар 60-ча ахтыыны, очерканы, ыстатыйаны суруйан таһаарбыта. Дмитрий Дмитриевич айар үлэнэн 1965 сыллаахтан дьарыктаммыта. 1988 сыллаахха «Дириҥ уоттара» айар түмсүүнү тэрийбитэ. Павел Федоров-Сомоҕо, Василий Петров- Айыл айар эйгэҕэ киириилэригэр суолу аспыта. Кини кэнниттэн бу литературнай түмсүүнү П.П. Федоров—Сомоҕо салайбыта. Кини тылбаас курдук уустук уус-уран үлэҕэ эмиэ холоно сылдьыбыта. «День Победы», «Враги сожгли родную хату», «С чего начинается Родина», «Песня остается с человеком», «Свадьба, свадьба, вот это свадьба» уо.д.а. элбэх нууччалыы ырыалары сахалыы тылбаастаабыта уонна бэйэтэ ыллыыра. Барыта 20-ттэн тахса ырыаны сахалыы тылбаастаабыта. Дмитрий Диринскэй юморист этэ. Устудьуоннуу сылдьан суруйбут «Таракаан» учуонайдарга туһаайыллыбыт юмористическай кэпсээннээх. Кини хоһоонноругар композитордар В. Ксенофонтов, П. Иванова, М. Васильева, В. Петров-Айыл, мелодистар Н. Саргыдаев, В.Габышев ырыа айбыттара. Дмитрий Дмитриевич Петр Решетников аатынан норуодунай театр артыыһа этэ. Кини театр үлэтигэр көхтөөхтүк кыттара, бэйэтэ суруйбут сценкаларын оонньуура, бэртээхэй биллэрээччи, кэпсээнньит, баяҥҥа бэйэтэ доҕуһуоллаан ыллыырын олус сөбүлүүрэ. Дмитрий Дмитриевич айар-тутар үлэ үгэнигэр сылдьан, 1998 сыллаахха ыараханнык ыалдьан олохтон туораабыта. Дмитрий Дмитриевич олоҕун оҕолоро, сиэннэрэ салҕыыллар.
Киһи төрүүр:Сир олоҕунСитэри симээри,Истиҥ иэйииДьолугар тиксээри.
Киһи төрүүрМичээринэн бар-дьонунЭйэҕэстик кууһаары,Ыраас халлаанТуһугарТуруулаһа тураары.
Киһи төрүүрОрто дойдуОҕото буолаары,Уйгулаах олоҕуУһансаары… Дмитрий ДиринскэйДмитрий Эверстов-Диринскэй айымньыларын ааҕыҥ, сэргээҥ!
 |
|
Чурапчы — спорт туоната / [кинигэни хомуйан, суруйан бэчээккэ бэлэмнээтилэр : В.М.Неустроев, Я.П.Оконешников, Г.С. Платонов]. — 2-е перераб. и доп. — Дьокуускай : Көмүөл, 2018. — 644 с.
