195 сыла – Иван Терентьевич Трофимов-Сулумата уола (1830-1915). Сылан нэҺилиэгин олоҥхоһута.

175 сыла — Алексей Николаевич Абрамов — Кылады Уус (1850с.)

             Литература: Кытаанах нэһилиэгэ / [хомуйан оҥордулар: М.С.Леонтьева уо.д.а.]. — Дьокуускай : “Издатель Пономарев Э.Т.”, 2024. – С.                 283.

155 сыла – Петр Михайлович Петров-Куолай уола (1870-1940). Болтоҥо нэһилиэгин олоҥхоһута.

155 сыла – Иннокентий Яковлевич Говоров (1870). Хадаар нэһилиэгин олоҥхоһута.

150 сыла – Илья Платонович Кононов-Ырыа Ылдьаа (1875-1939). Чакыр нэһилиэгин олоҥхоһута.

150 сыла – Семен Алексеевич Ноговицын-Саскыйар (1875). Болтоҥо нэһилиэгин олоҥхоһута.

145 сыла — Пелагея Михайловна Терютина (1880-1970). Ырыаһыт, олоҥхоһут, отоһут, иистэнньэҥ  төрөөбүтэ 145 сыла

                    Литература: Олоҥхоһут, норуот ырыаһыта — Пелагея Михайловна Терютина -Ырыа Ымыычаан / Е. М. Данилова. — Дьокуускай :                      РИО ДДН им. А.Е. Кулаковского, 2015. — 175, [1] с.

145 сыла – Николай Михайлович Дьяконов-Чөлөс (1880-1943). Сылан нэһилиэгин олоҥхоһута.

140 сыла – Прокопий Титович Брызгаев-Бөҕө Тараҕай (1885).

                Литература: Чурапчы — спорт туоната : Чурапчы улууһугар физкультура уонна спорт сайдыытын историята /[кинигэни хомуйан, бэчээккэ                              бэлэмнээтилэр: В. М. Неустров уо. д.а. ; кинигэ тахсыытыгар эппиэттээх Я. П. Оконешников]. — 2-е изд., перераб. и доп. — Дьокуускай : Көмүөл,                      2018. – С. 339

140 сыла – Иосиф Дмитриевич Оконешников-Мундууска Уоһук (1885-1943). Мугудай нэһилиэгин олоҥхоһута.

135 сыла – Софрон Давыдович Кузьмин (1890-1925). Соловьев нэһилиэгин олоҥхоһута.

120 сыла — Дмитрий Иванович Коркин -Уус Миитэрэй (1905).

            Литература: Кытаанах нэһилиэгэ / [хомуйан оҥордулар: М.С.Леонтьева уо.д.а.]. — Дьокуускай : “Издатель Пономарев Э.Т.”, 2024. – С. 285.

120 сыла — Иван Михайлович Макаров I–Маҥаас Уйбаан (1905). Сылан нэһилиэгэр, Күрүөлээх алааска төрөөбүтэ. Гражданскай, Аҕа дойду сэриилэрин кыттыылааҕа.

120 сыла — Михаил Иванович Макаров–Бассабыык Мэхээттэ (1905-1944). Гражданскай сэрии кыттыылааҕа. Сылаҥҥа бастакы холкуостары тэрийиини салайбыта. ССРС холкуостаах удаарынньыктарын съеһин кыттыылааҕа (1935с.). 1937 с. сымыйанан буруйдааһыҥҥа түбэһэн, холкуос бэрэссэдээтэлиттэн уһуллубута. БСК(б)П кэккэтиттэн таһаарыллыбыта.

120 сыла — Роман Захарович Максимов (1905-1965). Хайахсыт. Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа. “За отвагу”, “За боевые заслуги” медаллар кавалердара.

             Литература: Албан ааттара өлбөөдүйбэт / И. М. Павлов ; хомуйан оҥордо А. А. Захаров. — [Доп.]. — Чурапчы : Саҥа олох, 2016. – С.145

120 сыла — Николай Васильевич Скрябин II (1905 — ) Аҕа дойду сэриитин  кыттыылааҕа, Албан аат орден II, III ст. кавалердара.

            Литература: Кытаанах нэһилиэгэ / [хомуйан оҥордулар: М.С.Леонтьева уо.д.а.]. — Дьокуускай : “Издатель Пономарев Э.Т.”, 2024. – С.                  286.

120 сыла – Спиридон Тихонович Собакин (1905-..). Сэбиэскэй хаһаайыстыбаннай үлэһит. Гражданскай, Аҕа Дойду сэриилэрин кыттыылааҕа. Чурапчы бастакы комсомолецтарыттан биирдэстэрэ. Кытаанах нэһилиэгин бочуоттаах гражданина.

             Литература: Сут-кураан, уот сэрии, көһөрүү : Кытаанах,Танда Бахсы нэһилиэктэрэ 1941-1945 сс. / хомуйан оҥордулар: Е. П. Скрябина уо. д. а.-              Дьокуускай : Э. Т. Пономарев типографията, 2022. – С. 40

115 сыла —  Гаврил Иванович Егоров-Биилин (1910-1970).  Одьулуун нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Учуутал, поэт.

            Литература: Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С. 276-280

115 сыла – Дмитрий Петрович Лазарев (1910с.-..) Хоптоҕо нэһилиэгэр төрөөбүтэ. СР норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ. Чурапчы улууһун бочуоттаах гражданина.

            Литература: Дмитрий Лазарев. Олох диэн — уу, суол диэн -сайдыы / [хомуйан оҥордо С. А. Попов–Сэмэн Тумат ; ред. В. П. Саввинова ; киирии тыл              авт. Е. Борисов]. — Дьокуускай : Көмүөл, 2010. –

115 сыла — Федот Иванович Максимов (1910с.-..). Тимир ууһа

                 Литература: Кытаанах нэһилиэгэ / [хомуйан оҥордулар: М.С.Леонтьева уо.д.а.]. — Дьокуускай : “Издатель Пономарев Э.Т.”, 2024. –                     С. 286.

110 сыла — Дмитрий Афанасьевич Васильев (1915-1996). Чакыр нэһилиэгэ. Тыыл ветерана. “Үлэҕэ килбиэнин иһин” (1966, 1973сс) мэтээл кавалера, РСФСР тыа хаһаайыстыбатын социалистическай куоталаһыытын туйгуна.

110 сыла – Николай Егорович Захаров (1915-..). Төлөйгө төрөөбүтэ. Хоту көһөрүллүү уонна Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа. Албан аат орден III ст.,  Аҕа дойду сэриитин орден II ст. кавалердара.

                  Литература: Чурапчы медиктэрэ сэрии сылларыгар / хомуйан оҥордо Л. М. Григорьева ; [киирии тылы суруйдулар: А. М. Ксенофонтов, А. И.                   Корякин]. — Дьокуускай : Сайдам, 2021. –С. 28, 60-61.

110 сыла – Степанида Николаевна Карпова (1915-..). Кытаанахха төрөөбүтэ. Советскай потребкооперация туйгуна. Чурапчы бастакы тракторист дьахталларыттан биирдэстэрэ.

                   Литература: Сут-кураан, уот сэрии, көһөрүү : Кытаанах,Танда Бахсы нэһилиэктэрэ 1941-1945 сс. / хомуйан оҥордулар: Е. П. Скрябина уо. д.                    а. — Дьокуускай : Э. Т. Пономарев типографията, 2022. –С. 132

110 сыла — Илья Петрович Марков (1915-1945). Хайахсыт нэһилиэгэр  төрөөбүтэ. Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа. Кыһыл Сулус орден, Аҕа дойду сэриитин  I ст., Албан аат орден III ст. кавалердара.

                 Литература: Албан ааттара өлбөөдүйбэт / И. М. Павлов ; хомуйан оҥордо А. А. Захаров. — [Доп.]. — Чурапчы : Саҥа олох, 2016. – С.29

110 сыла – Степан Николаевич Ноговицын (1915-1985). Советскай партийнай үлэһит. Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа. ССКП Райкомун Бастакы секретара. Аҕа дойду сэриитин I ст., Бочуот Знага орденнар кавалердара. СР норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ. Чурапчы улууһун Бочуоттаах гражданина.

110 сыла – Василий Анреевич Пахомов (1915-1984). Кытаанах нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Кыһыл сулус орден, элбэх бойобуой мэтээллэр кавалердара.

               Литература: Алаас буойун уолаттара : Кытаанах, Танда-Бахсы : 1941-1945 сс. / хомуйан оҥордулар: Е. П.Скрябина уо д. а.- Дьокуускай :                           Издатель В. Д. Макеев. — 2020. — – С.37

110 сыла – Петр Никифорович Попов-Ачыкы Бүөтүр (1915-). Алаҕар нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Фольклорист.

              Литература: Быһылааннаах бырахсыылартан : Ахтыылар / П.Н.Попов. — Дьокуускай : Бичик, 2003. — 64 с.

110 сыла – Иван Спиридонович Яковлев (1915-1989). Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа. Аҕа дойду сэриитин орден II ст., элбэх мэтээллэр кавалердара.

            Литература: Алаас буойун уолаттара : Кытаанах, Танда-Бахсы : 1941-1945 сс. / хомуйан оҥордулар: Е. П.Скрябина уо д. а.- Дьокуускай : Издатель                В.  Д. Макеев. — 2020. — – С.45

105 сыла — Николай Егорович Артемьев (1920-2008). Хайахсыт. Аҕа дойду сэриитин кыттыылаҕа. Кыһыл Сулус орден уонна элбэх бойобуой мэтээллэр кавалердара.

105 сыла – Дмитрий Николаевич Ефремов (1920-..) Кытаанах нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа. Одьулуун сэбиэтин председателэ. Үлэ Кыһыл Знамята орден кавалера.

105 сыла – Семен Дмитрьевич Лазарев (1920-..). Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа, Аҕа дойду сэриитин I уонна II истиэпэннээх уордьаннар кавалердара.

               Литература: Алаас буойун уолаттара: Кыиаанах, Танда – Бахсы 1941-1945 сс. / хомуйан оҥордулар: Е.П.Скрябина [уо.д.а.]. —                              Дьокуускай : Издатель В.Д.Макеев,, 2024. – С. 60.

100 сыла — Ирина Тихоновна Барашкова. Герой ийэ (1925-..)

            Литература: Кытаанах нэһилиэгэ / [хомуйан оҥордулар: М.С.Леонтьева уо.д.а.]. — Дьокуускай : “Издатель Пономарев Э.Т.”, 2024. – С.                   293.

100 сыла — Василий Алексеевич Макаров II(1925-2007). Хоту көһөрүлүү кыттыылааҕа, Саха АССР норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ.  Чурапчы сэлиэнньэтин бочуоттаах гражданина.

100 сыла – Матвеев Николай Михайлович (1925с.) СӨ үөрэҕириитин туйгуна, Кытаанах, Алаҕар нэһилиэктэрин, Чурапчы улууһун бочуоттаах гражданиннара.

100 сыла – Николай Васильевич Пономарев-Унаар Уола (1925-1950). Поэт. Кытаанах нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Хоту көһөрүллүү кыттыылаҕа.

                 Литература: Сут-кураан, уот сэрии, көһөрүү : Кытаанах,Танда Бахсы нэһилиэктэрэ 1941-1945 сс. /хомуйан оҥордулар: Е. П. Скрябина уо. д. а.                 — Дьокуускай : Э. Т. Пономарев типографията, 2022. – С.395

               Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С. 429-432

100 сыла — Василий Михайлович Слепцов (1925-1992). Аҕа дойду сэриитин кыттыылаҕа. «Хорсунун иһин» мэтээллээх.

              Литература: Ытык Бахсы / (Хомуйан оҥордулар: Барашков Д.Ф., Егоров Т.Т., Протодьяконова Е.Н. уо.д.а.) .- Дьокуускай : Сайдам, 2020 . — С.194

100 сыла — Петр Егорович Спиридонов (1925-..). Аҕа дойду сэриитин кыттыылаҕа. Кыһыл Сулус, Аҕа дойду сэриитин II-с истиэпэннээх уордьаннар кавалердара, РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна.

            Литература: Алаас буойун уолаттара: Кыиаанах, Танда – Бахсы 1941-1945 сс. / хомуйан оҥордулар: Е.П.Скрябина [уо.д.а.]. —                        Дьокуускай : Издатель В.Д.Макеев,, 2024. – С. 82.

95 сыла – Прасковья Прокопьевна Гуляева (1930).Мугудай нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Горькай аатынан холкуос ыанньыксыта. РСФСР тыатын  хаһаайыстыбатын социалистическай күрэхтэһиитин туйгуна. САССР IV ыҥырыылаах уонна РСФСР Үрдүкү Сэбиэтин депутата

               Литература: Төлөй / [«Төлөй нэһилиэгэ» муниципальнай тэриллии дьаһалтата]. — Дьокуускай : Бичик, 2017. — Кн. 1: Төрүччү суруга / [хомуйан                      оҥордулар: И.А. Пинигин, П. Д. Гуляев]. – С. 390

90 сыла– Иван Дмитриевич Захаров (1935). Тыа хаһаайыстыбатын наукатын кандидата. САССР норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Гражданскай килбиэн, СР тыатын хаһаайыстыбатын сайдыытыгар кылаатын иһин бэлиэлэр хаһаайыннара. Нөмүгү, Төлөй н. бочуоттаах гражданина.

               Литература: Төлөй / [«Төлөй нэһилиэгэ» муниципальнай тэриллии дьаһалтата]. — Дьокуускай : Бичик, 2017. — Кн. 1: Төрүччү суруга / [хомуйан                       оҥордулар: И.А. Пинигин, П. Д. Гуляев]. – С.480

90 сыла — Афанасий Иннокентьевич Пермяков (1935-..). Алаҕар нэһилиэгэр төрөөбүтэ. СР здравоохранениятын үтүөлээх үлэһитэ. Знак Почета орден кавалера. Чурапчы нэһилиэгин бочуоттаах гражданина.

                 Литература: Помня прошлое, творим будущее(продолжая традиции доктора Сокольникова) : история развития здравоохранения                                      Чурапчинского района / сост. Л. М. Григорьева . — Якутск : Сайдам, 2015. – С. 268.

90 сыла – Павел Николаевич Скрябин (1935-202.). Танда Бахсы нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Саха сирин т/х. бочуоттаах ветерана. Чурапчы, Булуҥ улуустарын бочуоттаах гражданиннара.

                Литература: Сут-кураан, уот сэрии, көһөрүү : Кытаанах,Танда Бахсы нэһилиэктэрэ 1941-1945 сс. / хомуйан оҥордулар: Е. П.                              Скрябина уо. д. а. — Дьокуускай : Э. Т. Пономарев типографията, 2022. – С.393

90 сыла — Екатерина Афанасьевна Слепцова  (1935-2001), ССРС үөрэҕириитин туйгуна, РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна, Чурапчы улууһун норуотун маастара, Мугудай нэһилиэгин бочуоттаах гражданина.

70 сааһа – Петр Дмитриевич Гуляев (1955). Төлөй нэһилиэгэр төрөөбүтэ. РФ    уонна СР физкультураҕа уонна спортка туйгуна.

 Литература: Чурапчы — спорт туоната : Чурапчы улууһугарфизкультура уонна спорт сайдыытын историята /[кинигэни хомуйан, бэчээккэ       бэлэмнээтилэр: В. М. Неустров уо. д. а. ; кинигэтахсыытыгар эппиэттээх Я. П. Оконешников]. — 2-е изд., перераб. и доп. — Дьокуускай :            Көмүөл, 2018. – С.183

75 сааһа – Герасим Степанович Платонов (1950). Үлэ, спорт бэтэрээнэ.   Россия потребкооперациятын туйгуна, «Россияҕа потребкооперация сайдыытыгар үтүөлэрин иһин», “РФ уонна СР физкультураҕа уонна спорт сайдыытыгар үтүөлэрин иһин” бэлиэ хаһаайыннара. Чурапчы нэһилиэгин бочуоттаах гражданина

   Литература: Чурапчы — спорт туоната : Чурапчы улууһугарфизкультура уонна спорт сайдыытын историята /[кинигэни хомуйан,  бэчээккэ             бэлэмнээтилэр: В. М. Неустров уо. д. а. ; кинигэтахсыытыгар эппиэттээх Я. П. Оконешников]. — 2-е изд., перераб. и доп. — Дьокуускай :                 Көмүөл, 2018. – С.221

75 сааһа — Григорий Григорьевич Турантаев (1950). СР  « Культуратын туйгуна», РФ журналистарын союһун чилиэнэ, Чурапчы улууһун, Чурапчы, Алаҕар  нэһилиэктэрин бочуоттаах гражданиннара.

Литература: Тыа сирин культурата : Чурапчы улууһа / М. А. Герасимова-Сэҥээрэ. — Дьокуускай : Бичик, 2004.-С.427-429.

***

1900 –   Арыылаах нэһилиэгэр 1 кылаастаах церковно-приходской оскуола аһыллыбыта.

1925 – Чурапчыга бастакы пионерскай организация тэриллибитэ 100 сыла.

             Литература: Үөрэх сырдык суолунан : (1872-2012) / С. А.Новгородов аатынан Чурапчы орто оскуолата. — Дьокуускай : Көмүөл, 2016. – С.35

1930– Төлөйгө Мэҥэлээх алааска началынай оскуола аһыллыбыта (Төлөй орто оскуолата аһыллыбыта 95 сыла).

1930   –Хайахсыкка Сыҥынахтаах алааска началынай оскуола аһыллыбыта (А. П. Илларионов аатынан орто оскуола 95 сыла).

  Литература:  История образования в Чурапчинском улусе   /  [сост.: М. И. Чичигинарова, К. К. Пермяков, Н. И. Дьячковский] . — Якутск : Компания  «Дани Алмас», 2013.  – С.93

1930 –Кытаанахха «Эргийэн күөрэйбит» ТСОЗ тэриллибитэ. Кэлин «Кыһыл Савва»ТСОЗ-н холбоһон «Кыһыл Танда» холкуос буолбуттара.

 Литература: Сут-кураан, уот сэрии, көһөрүү : Кытаанах,Танда Бахсы нэһилиэктэрэ 1941-1945 сс. /суруйдулар, хомуйан оҥордулар: Е. П. Скрябина   уо. д. а. — Дьокуускай : Э. Т. Пономарев типографията, 2022. – С. 112.

1930 с. – Чурапчыга саҥата суох киинэ көстүбүтэ.

            Литература:  Тыа сирин культурата : Чурапчы улууһа / М. А. Герасимова-Сэҥээрэ. — Дьокуускай : Бичик, 2004.-С.313.

                                  Үөрэх сырдык суолунан : (1872-2012) / С. А.Новгородов аатынан Чурапчы орто оскуолата. — Дьокуускай : Көмүөл, 2016. – С.34.

1930 – Райисполком иһинэн здравоохранения отд. аһыллыбыта.

1930 – Райбольницаҕа трахоматозный пункт аһыллыбыта.

1935 – Чурапчы нэһ. акушерскай пункт аһыллыбыта 90 сыла (1935).

Литература: Помня прошлое, творим будущее (продолжая традиции доктора Сокольникова) : история развития здравоохранения  Чурапчинского района / сост. Л. М. Григорьева . — Якутск : Сайдам, 2015. – С.140.

1935 – Кытаанах нэһилиэгэр фельдшерскай пункт аһыллыбыта 90 сыла (Көчүктэйгэ)

 Литература: Помня прошлое, творим будущее (продолжая традиции доктора Сокольникова) : история развития здравоохранения Чурапчинского района / сост. Л. М. Григорьева . — Якутск : Сайдам, 2015. – С.187

1935 – Соловьев нэһилиэгэр балыыһа аһыллыбыта 90 сыла(1935)

 Литература: Помня прошлое, творим будущее (продолжая традиции доктора Сокольникова) : история развития здравоохранения Чурапчинского района / сост. Л. М. Григорьева. — Якутск : Сайдам, 2015. – С.207

1935 – Кытаанахха «Дьоскуоскай» холкуос тэриллибитэ. Кэлин уларыйан «Чкалов» аатынан холкуос буолбуттара.

Литература: Сут-кураан, уот сэрии, көһөрүү : Кытаанах,Танда Бахсы нэһилиэктэрэ 1941-1945 сс. / хомуйан оҥордулар: Е. П. Скрябина уо. д. а. — Дьокуускай : Э. Т. Пономарев типографията, 2022. – С. 27.

1940 – Чурапчы оройуонугар киинэ отдела тэриллибитэ 85 сыла.

             Литература:  Тыа сирин культурата : Чурапчы улууһа / М. А. Герасимова-Сэҥээрэ. — Дьокуускай : Бичик, 2004.-С.313.

1940  – Дириҥҥэ, Кытаанахха почта аһыллыбыта. 1945 с. Кытаанах почтата Сылаҥҥа көһөрүллүбүт.

Литература: Сут-кураан, уот сэрии, көһөрүү : Кытаанах,Танда Бахсы нэһилиэктэрэ 1941-1945 сс. / хомуйан оҥордулар: Е. П. Скрябина уо. д. а. — Дьокуускай : Э. Т. Пономарев типографията, 2022. –С. 165.

1945 – Мындаҕаайыга почта аһыллыбыта.

1955 — Чакыр нэһилиэгэр электричество уонна радиоузел холбоммута.

              Литература: Чакыр уруккута уонна билиҥҥитэ. – 1996.- С. 90

1955 — Чурапчытааҕы оҕо библиотекатааһыллыбыта 70 сыла.

1965 – Мээндийэҕэ детсад аһыллыбыта (Төлөй нэһилиэгин В. В. Смирников аатынан “Кустук” уһуйаанын 60 сыла).

1980 – «Дьиэрэҥкэй» оҕо үҥкүү ансабла тэриллибитэ 45 сыла.

1985 – «Мугудай» сопхуос тэриллибитэ (директор С.И.Сергеев).

Литература: Төрүт дьарыгы өрө тутан : Чурапчы улууһугар тыа хаһаайыстыбатын сайдыыта / М. Н. Корякин ; [аан тыл авт. Н.Н. Попов ]. — Дьокуускай : Сайдам, 2007. – С.58

1990 – “Сардаҥа” (Борисов С. П., Чурапчы), “Искра” (Турантаев С. Л., Чурапчы), “Сутуруолаах” (Сысолятин А. Н., Одьулуун), “Кулаада”(Седалищев М. С., Хахыйах) бааһынай хаһаайыстыбалар тэриллибиттэрэ.

1995 – С. К. Макаров аатынан Чурапчы улууһун гимназията аһыллыбыта 30 сыла.

1995 –“ Олохоос”,  “Азана” бааһынай хаһаайыстыбалар тэриллибиттэрэ

1995 —  Чыаппаратааҕы эр дьон норуодунай хорун 30 сыла

1995 — “Күбэй”ветераннар хордарын (Дириҥ) 30сыла.

2000 – Доруобуйа харыстыбалын музея аһыллыбыта 25 сыла.

2000 – Кытаанах нэһилиэгэр  Улуу Кыайыы 55 сылыгар аналлаах өйдөбүнньүк тутуллубута 25 сыла.

Литература: Алаас буойун уолаттара: Кыиаанах, Танда – Бахсы 1941-1945 сс. / хомуйан оҥордулар: Е.П.Скрябина [уо.д.а.]. — Дьокуускай : Издатель В.Д.Макеев,, 2024. – С. 216.

2015 — ⁠»Алаҕар Далбардара» 3-с көлүөнэ үҥкүү коллектива тэриллибитэ 10 сыла.

2015 – Чурапчы №1 оскуолатыгар «Дарханнар» байыаннай-патриотическай кулууп тэриллибитэ.

                   Литература: МБОУ Чурапчинская СОШ им. С.А. Новгородова

ТОХСУННЬУ

Январь

• Варфоломей Васильевич Михайлов 85 сааһа. Хоптоҕо нэһилиэгэр төрөөбүтэ (1940).

Литература: Чурапчы — спорт туоната : Чурапчы улууһугарфизкультура уонна спорт    сайдыытын историята /[кинигэни  бэчээккэ бэлэмнээтилэр: В. М. Неустров уо.д.а. ; кинигэтахсыытыгар эппиэттээх Я. П. Оконешников]. — 2-е изд., перераб. и доп. — Дьокуускай : Көмүөл, 2018. – С.18.

1– Дмитрий Устинович Максимов төрөөбүтэ  95 сыла (1930-..). Одьулуун нэһилиэгэр төрөөбүтэ. САССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ.  СР Бочуоттаах ветерана. Гражданскай килбиэн бэлиэ хаһаайына. Верхоянскай район Бочуоттаах гражданина.

            Литература: Үлэҕэ анаммыт олох .— Якутск : Издательсктий дом СВФУ, 2015. — 132 с. 

1– Семен Семенович Морфунов 75 сааһа (1950). Арыылаах н. төрөөбүтэ. Көҥүл тустууга 1968с. ССРС оҕолорго чемпиона, 1970 с. эдэрдэргэ үрүҥ көмүс призера. СР физкультураҕа уонна спортка үтүөлээх үлэһитэ. Чурапчы улууһун уонна Арылаах н. Бочуоттаах гражданиннара.

Литература: Чурапчы — спорт туоната : Чурапчы улууһугарфизкультура уонна спорт сайдыытын историята /[кинигэни хомуйан бэчээккэ бэлэмнээтилэр: В. М. Неустров уо.д.а. ; кинигэ тахсыытыгар эппиэттээх Я. П. Оконешников]. — 2-е изд., перераб. и доп. — Дьокуускай : Көмүөл, 2018. – С. 75

9 – Евдокия Васильевна Николаева-Потапова төрөөбүтэ 105 сыла (1920-…). Хоту көһөрүллүү кыттыылааҕа. РСФСР бытовой обслуживаниетын үтүөлээх үлэһитэ.

Литература: Сут-кураан, уот сэрии, көһөрүү : Кытаанах,Танда Бахсы нэһилиэктэрэ 1941-1945 сс. / хомуйан оҥордулар: Е. П. Скрябина уо. д. а. — Дьокуускай : Э. Т. Пономарев типографията, 2022. –С.341-342.

10 – Афанасий Петрович Мунхалов төрөөбүтэ 90 сыла. Күндүлгэ төрөөбүтэ (1935-2014). График, РСФСР народнай художнига, САССР П.А. Ойуунускай аатынан Гос. премиятын лауреата.

            Литература: Художники Якутии: члены Союза художников России / З. И. Иванова-Унарова. – Санкт-Петербург, 2006. – С.100.

   Афанасий Мунхалов : [альбом-монография] / ГУ ГМХК Нац. худож. музей Респ. Саха (Якутия) ; [авт. ст.: Галина Неустроева,             Иннокентий Потапов ; сост. Галина Неустроева ; науч. ред. Ася Габышева]. — Якутск : Рекламное агентство «Апрель», 2010. — 204 с.

10 января – Александра Васильевна Софронова 90 сааһа.   Үлэ бэтэрээнэ, Хоту көһөрүллүү кыттыылааҕа, Хадаар нэһилиэгин бочуоттаах гражданина.

17 – Терентий Алексеевич Кардашевскай 70 сааһа (1955). Мындаҕаайыга төрөөбүтэ. РФ Суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ, СР культууратын туйгуна, СР телевидениетын, радиотынан биэрии туйгуна.

 Литература: Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С. 320-323

25 — Иван Ильич Сивцев төрөөбүтэ 110 сыла (1915 – 1970). Холкуоһунай  тутуу бэтэрээнэ. «Горькай», «Калинин» ааттарынан колхуос бэрэссэдээтэлэ. “Чурапчы улууһун ХХ үйэҕэ 100 чулуу дьоно” ааттаахтартан биирдэстэрэ, “Бочуот Знага” орден кавалера, САССР Верховнай Советын депутата.

  Литература: Төрүт дьарыгы өрө тутан : Чурапчы улууһугар тыа хаһаайыстыбатын сайдыыта / М. Н. Корякин. — Дьокуускай : Сайдам,   2007. – С. 96.

25 – Гавриил Михайлович Яковлев 70 сааһа (1955). Кытаанах нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Үлэ, спорт ветерана. РСФСР норуотун үрэҕириитин туйгуна, РФ, СР үтүөлээх учууталлара, Чурапчы улууһун уонна Кытаанах нэһилиэгин бочуоттаах гражданиннара.

 Литература: Чурапчы — спорт туоната : Чурапчы улууһугарфизкультура уонна спорт сайдыытын историята /[кинигэни хомуйан бэчээккэ бэлэмнээтилэр: В. М. Неустров уо.д.а. ; кинигэтахсыытыгар эппиэттээх Я. П. Оконешников]. — 2-е изд., перераб. и доп. — Дьокуускай : Көмүөл, 2018. – С. 154.

27 — Клара Васильевна Макарова 80 сааһа (1945 с.). СР тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна, СР Бочуоттаах ветерана, СР «Гражданскай килбиэн», “Ытык сүбэ” бэлиэлэр хаһаайыннара, Чурапчы улууһун уонна Сылаҥ нэһилиэгин бочуоттаах гражданиннара, нэһилиэк ветераннарын түмсүүтүн салайааччыта, кравед.

27 – Полина Егоровна Ноговицына 65 сааһа (1960). Үлэ бэтэрээнэ. Хоһоонньут.

            Литература: Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С. 389-391.

28 — Иннокентий Алексеевич Слепцов төрөөбүтэ 100 сыла (1925-2002). СР үтүөлээх архитектора, П.А Ойуунускай аатынан Государственнай премия лауреата, ССРС архитектордарын союһун чилиэнэ, XX үйэҕэ Чурапчы улууһун 100 чулуу дьоннорун ахсааныгар киирбитэ.

       Литература: Ытык Бахсы / (Хомуйан оҥордулар: Барашков Д.Ф., уо.д.а.) .- Дьокуускай : Сайдам, 2020 . — С.633-634.

29 – Римма Иннокентьевна Корякина-Хотууна 65 сааһа (1960). Поэтесса, прозаик. Дьааҥы оройуонун Боруулаах нэһилиэгэр төрөөбүтэ. «Чурапчы» литературнай түмсүү салайааччыта. СР суруйааччыларын чилиэнэ, СР култууратын туйгуна.

            Литература: Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С. 331-333.

ОЛУННЬУ

Февраль

• 1930 с . Чурапчы оскуолатын үөрэнээччилэрэ Башарин Георгий Прокопьевич (профессор, история наукатын доктора), Сивцева Анастасия Иннокентьевна (география наукатын кандидата) Мугудай олохтоох Сэбиэтин иннигэр нэһилиэккэ оскуола тутуутун туруорсубуттара.

1 — Розалия Васильевна Уваровская  75 сааһа (1950). РФ үтүөлээх бырааһа, СР доруобуйа харыстабылын туйгуна.

1  – Лаврентий Михайлович Неофитов төрөөбүтэ 95 сыла. (1930-1964). График,  ССРС ХС чилиэнэ. Мындаҕаайыттан төрүттээх.

Литература: Художники Якутии: члены Союза художников России / З. И. Иванова-Унарова. – Санкт-Петербург, 2006. – С. 103.

2 – Аркадий Егорович Филиппов төрөөбүтэ 90 сыла (1935-2… ). Мэлдьэхсигэ төрөөбүтэ. Советскай хаһаайыстыбаннай үлэһит. “За заслуги перед Отечеством” орден II ст., «За доблестный труд» медаль кавалердара. Чурапчы улууһун бочуоттаах гражданина. Хоһоонньут.

            Литература: Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С. 524-527

Сыланская школа в лицах : памятная книга об учителях Сыланской школы Чурапчинского улуса РС(Я) / [сост. К. Г. Макарова]. — Якутск : Компания «Дани-Алмас», 2014. – С. 181.

10 – Афанасий Васильевич Макаров төрөөбүтэ 90 сыла (1935-2019). Чурапчы совхоз тракториһа. «Үлэ кыһыл знамята» орден кавалера, СР тыатын хаһаайыстыбатын ветерана, “Оройуон сайдыытыгар үтүөлэрин иһин” бэлиэ III ст. хаһаайына, Сылан нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо.

10 — Аиза Петровна Решетникова төрөөбүтэ  80 сыла. (1945-2024). Музыковед, пианистка,олоҥхону чинчийээччи. Историчекай наука кандидата, РФ культуратын үтүөлээх үлэһитэ, СР народнай артиһа, САССР үтүөлээх артыыһа. Ирина Архипова фондатын, А. Е. Кулаковскай аатынан СР Гос. бириэмийэтин лауреаттара.

11 – Клара Гаврильевна Макарова 80 сааһа (1945). Сылаҥҥа төрөөбүтэ. РСФСР үөрэҕириитин туйгуна, СР учууталларын учуутала, СР уопсай үөрэхтээһинин үтүөлээх учуутала, СР үөрэҕин систематын бочуоттаах үлэһитэ, Чурапчы улууһун уонна Сылаҥ нэһилиэгин бочуоттаах гражданина, профессор Г.П.Башарин аат. орто оскуола музейын директора, краевед.

Литература: С ыланская школа в лицах : памятная книга об учителях Сыланской школы Чурапчинского улуса РС(Я) / [сост. К. Г. Макарова]. — Якутск : Компания «Дани-Алмас», 2014. – С.97.

19 – Василий Назарович Егоров-Тумарча 90 сааһа (1935). Саха народнай суруйааччыта. А. Е. Кулаковскай аатынан СР Государственнай премиятын лауреата. СР культуратын үтүөлээх үлэһитэ.

20 – Степан Афанасьевич Ермолаев төрөөбүтэ 115 сыла. (1910-…). РСФСР уонна САССР үтүөлээх бырааһа. Бочуот знага орден кавалера.

 Литература: Кытаанах нэһилиэгэ / [хомуйан оҥордулар: М.С.Леонтьева уо.д.а.]. — Дьокуускай : “Издатель Пономарев Э.Т.”, 2024. – С. 563.

24 – Гавриил Дмитриевич Ефимов-Аратаа төрөөбүтэ 105 сыла. (1900-2000). Учуутал, общественнай деятель. Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа. Аҕа дойду сэриитин орден II ст., Кыһыл судус, Дружбы народов орденнарын кавалердара. РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна. СР культуратын үтүөлээх үлэһитэ, Чурапчы улууһун бочуоттаах гражданина.

            Литература: Гавриил Дмитриевич Ефимов / [хомуйан оҥордо Н. И. Ефимов]. — Дьокуускай : Алаас, 2020. – 221с.

             Тыа сирин культурата : Чурапчы улууһа / М. А. Герасимова-Сэҥээрэ. — Дьокуускай : Бичик, 2004.-С. 78-81.

        Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай).–  С. 286-290

КУЛУН ТУТАР

Март

      – Николай Николаевич Никутов төрөөбүтэ 90 сыла. Тутааччы. 1935 с. Үөһээ Бүлүү улууһун Хоро нэһилиэгэр төрөөбүтэ. «Үлэҕэ килбиэнин иһин» мэтээл “Үлэ Албан Аата” орден III степенин кавалера, САССР үтүөлээх тутааччыта. Чурапчы улууһун Бочуоттаах гражданина.

 Литература: Чурапчы — спорт туоната : Чурапчы улууһугарфизкультура уонна спорт сайдыытын историята /[кинигэни хомуйан бэчээккэ бэлэмнээтилэр: В. М. Неустров уо.д.а. ; кинигэтахсыытыгар эппиэттээх Я. П. Оконешников]. — 2-е изд., перераб. и доп. — Дьокуускай : Көмүөл, 2018. – С.122.

   Сайдыы суолун тутуһан : Чурапчытааҕы МПМК 30 сыл / хомуйан оҥордо Ф. А. Тимофеев. — Дьокуускай : Кемүөл, 2016.– С. 42.

3 — Семен Иванович Никитин 75 сааһа (1950). СР муниципальнай сулууспатын уонна  социальнай сулууспатын туйгуннара. “За трудовую доблесть” мэтээл кавалера, “Гражданскай килбиэн” бэлиэ хаһаайына, Хатылы нэһилиэгин бочуоттаах гражданина.

5 – Парасковья Ивановна Попова-Тускулаана 65 сааһа(1960). Чыаппара нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Социальнай педагог уонна кэпсээнньит. СР үөрэҕириитин туйгуна. РФ Суруналыыстарын союһун чилиэнэ.

                    Литература: Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С.465-468.

8 – Горькай аатынан (Мугудай) уонна Калинин аатынан (Төлөй) холкуостара холбоһоннор Калинин аатынан бөдөҥсүйбүт холкуос тэриллибитэ (1955 с.). Ону кытта икки нэһилиэк холбоһон Мугудай нэһилиэгэ диэн буолбуттара.

10 – Семен Николаевич Макаров  сыла (1935-…).Чурапчы совхоз тракториһа. Үлэ Кыһыл знамята орден кавалера. Чурапчы улууһун бочуоттаах гражданина.

15 – Егор Семенович Дьячковскай төрөөбүтэ 100 сыла (1925-2005). Одьулуун нэһилиэгэр төрөөбүтэ. САССР культуратын үтүөлээх үлэһитэ. Болугур нэһилиэгин бочуоттаах гражданина.

16 – Алексей Михайлович Максимов төрөөбүтэ 65 сыла (1960-.. ). «За вклад в развитие российского образования» орден III ст., « За вклад в развитие образования» медаль кавалердара. СР оскуолаларын үтүөлээх үлэһитэ, СР үөрэҕин туйгуна.

Литература: Сыланская школа в лицах : памятная книга об учителях Сыланской школы Чурапчинского улуса РС(Я) / [сост. К. Г. Макарова]. — Якутск : Компания «Дани-Алмас», 2014. – С.104.

17 – Егор Ильич Попов-Туску 65 сааһа (1960). Мугудай нэһилиэгэр  төрөөбүтэ. Юрист, хоһоонньут.

Литература: Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С. 433-435.

21 – Аграфена Игнатьевна Санникова төрөөбүтэ 95 сыла (1930-….). СР үөрэхтээһинин бочуоттаах ветерана. Чурапчы улууһун Бочуоттаах гражданина. Чурапчы улууһун норуотун маастара.

Литература: Олох үөрүүтэ – ийэбит мичээрэ

24 — Акулина Семеновна Кривошапкина 75 сааһа. СР норуотун маастара, РФ үөрэҕириитин бочуоттаах үлэһитэ, СР үөрэҕириитин туйгуна, (отличник образования РС (Я), почетный работник просвещения РФ). Хадаар нэһилиэгин бочуоттаах гражданина.

25 – Боотурусскай улуус Чурапчы оройуона диэн  буолбута (1930).

27 – Виктор Семенович Алехин төрөөбүтэ 120 сыла (1905-1963). САССР үтүөлээх учуутала.

           Литература:Виктор Семёнович Алёхин  / [составители: О. В. Анисимова, Н. И. Петрова, Л. В. Яковлева]. — Якутск : Сайдам, 2022. — 127

75 – Григорий Григорьевич Турантаев 75 сааһа (1950). Бахсы нэһилиэгэр төрөөбүтэ. СР култуураҕа туйгуна. Үлэ, спорт бэтэрээнэ. Чурапчы нэһилиэгин бочуоттаах гражданна.

 Литература: Чурапчы — спорт туоната : Чурапчы улууһугарфизкультура уонна спорт сайдыытын историята /[кинигэни хомуйан,  бэчээккэ бэлэмнээтилэр: В. М. Неустров уо.д.а. ; кинигэтахсыытыгар эппиэттээх Я. П. Оконешников]. — 2-е изд., перераб. и доп. — Дьокуускай : Көмүөл, 2018. – С.156

МУУС УСТАР

Апрель

1 апреля – Чурапчыга ыарыһахтары көрөр анал балыыһа аһыллыбыта (1900).

 Литература: Помня прошлое, творим будущее (продолжая традиции доктора Сокольникова) : история развития здравоохранения Чурапчинского района / сост. Л. М. Григорьева . — Якутск : Сайдам, 2015. – С.121.

4 – Николай Егорович Яковлев төрөөбүтэ 95 сыла (1930-). РФ уонна СР үтүөлээх  механизатора, Бочуот знага,  Октябрьскай революция орденнар кавалердара. Одьулуун нэһилиэгин бочуоттаах гражданина.

            Литература: Яковлев Николай Егорович : биобилиогр. ыйынньык. – Чурапчы, 2013.

6 – Чурапчыга холкуостаах ударниктар IV оройуоннааҕы слеттара буолбута (1935 с.).

 Литература: Төрүт дьарыгы өрө тутан : Чурапчы улууһугар тыа хаһаайыстыбатын сайдыыта / М. Н. Корякин ; [аан тыл авт. Н.Н.Попов ]. — Дьокуускай : Сайдам, 2007. – С. 14

6 — Никифор Иванович Оконешников 65 сааһа (1960). Мугудайга төрөөбүтэ. Үлэ Албан аата орден кавалера, оройуон рекордсмен-ыанньыксыта, сылгыһыт. «Бараммат» ТХПК салайааччыта.

10 — Виталий Михайлович Неустроев 85 сааһа (1940). Мындаҕаайыга төрөөбүтэ. РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна, СР үтүөлээх учуутала. Чурапчы улууһун бочуоттаах гражданина.

            Литература: Чурапчы — спорт туоната : Чурапчы улууһугарфизкультура уонна спорт сайдыытын историята /[кинигэни хомуйан, бэчээккэ                              бэлэмнээтилэр: В. М. Неустров уо. д.а. ; кинигэтахсыытыгар эппиэттээх Я. П. Оконешников]. — 2-е изд., перераб. и доп. — Дьокуускай : Көмүөл, 2018.              – С.17; 172.

12 – Петр Егорович Спиридонов  төрөөбүтэ 100 сыла(1925-…). Кытаанах н. төрөөбүтэ. Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа. Кыһыл сулус, Аҕа дойду сэриитин II ст. орденнар кавалердара. РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна.

            Литература: Сут-кураан, уот сэрии, көһөрүү : Кытаанах,Танда Бахсы нэһилиэктэрэ 1941-1945 сс. / хомуйан оҥордулар: Е. П. Скрябина уо. д. а.-                Дьокуускай : Э. Т. Пономарев типографията, 2022. – С. 89.

14 — Александра Константиновна Барашкова 75 сааһа  (1950). РФ үөрэҕэриитин туйгуна, үлэ бэтэрээнэ. Бахсы бочуоттаах олохтооҕо

      Литература: Ытык Бахсы / (Хомуйан оҥордулар: Барашков Д.Ф. уо д. а.) .- Дьокуускай : Сайдам, 2020 . — С.646-647.

15 – Василий Сергеевич Соловьев-Болот Боотур төрөөбүтэ 110 сыла (1915-1993). Аҕа дойду сэриитин кыттыылаҕа. СР народнай суруйааччыта, П. А. Ойуунускай аатынан СР Гос. бириэмийэ лауреата.

20  — Агафья Тарасовна Кузьмина төрөөбүтэ 95 сыла (1930-….). Чакыр нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Октябрьскай Революция, Үлэ Кыһыл Знамята орден кавалердара. СР норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Чурапчы улууһун бочуоттаах гражданина.

            Литература: Кыайыылаах үлэтинэн, үтүө майгытынан : аатырбыт ыанньыксыт, кэрэ киһи Агафья Тарасовна Кузьмина төрөөбүтэ 90 сылыгар :                      [ахтыылар] / хомуйан оҥордо А. Р. Саргыдаев ; [аан тылы суруйда А. Т. Ноговицын]. — Дьокуускай : Медиа-холдинг «Якутия», 2020. — 191 с. 

26  — Макаров Егор Алексеевич төрөөбүтэ 120 сыла (1905-1987).   Сылан нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Сэбиэскэй-партийнай үлэһит. Гражданскай сэрии кыттыылаҕа, оҕо суруйааччыта, Чурапчы улууһун Бочуоттаах гражданина.

            Литература: Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай).–  С. 352-356.

                                 Мин улахан баҕам / Е. А. Макаров // Саҥа олох. – 1979. – Атырдьах ыйын 4 к.

26 — Гаврил Егорович Скрябин төрөөбүтэ 80 сыла (1945 – 1997), социалистическай куоталаһыыга Кыһыл Знамялаах «Туйгун кулууп» Мугудайдааҕы Сынньалаҥ киинин директора, үҥкүүһүт.

29 — Вера Гурьевна Оконешникова 80 сааһа (1945).  РФ норуотун үөрэҕириитин туйгуна,  Учууталлар учууталлара,  СР үөрэҕин систематын бочуоттаах ветерана,  Алаҕар нэһилиэгин бочуоттаах гражданина.

30 – Егор Семенович Николаев төрөөбүтэ 95 сыла (1930). Тулагы-Киллэм нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Эрилик Эристиин, Ленин аатынан холкуостар председателлэрэ. РСФСР тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна, Бочуот Знага орден кавалера.

          Литература: Төрүт дьарыгы өрө тутан : Чурапчы улууһугар тыа хаһаайыстыбатын сайдыыта / М. Н. Корякин ; [аан тыл авт. Н. Н. Попов]. —                          Дьокуускай : Сайдам, 2007. – С. 141

ЫАМ ЫЙА

май

3 — Кирилл Петрович Захаров төрөөбүтэ 140 сыла (1885).

  Литература: Слово об учителе :[учителя СОШ им. Новгородова]. — Якутск : Алаас. — С. 104.

6 — Федоров Егор Николаевич төрөөбүтэ 115 сыла (1910-1990). Хайахсыт нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Аҕа дойду сэриитин кыттыылаҕа. Слава орден III, Аҕа дойду сэриитин  орден II ст.кавалердара. Хайахсыт нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо.

            Литература: Эрилик аатын өрө тутан / [М. Н. Корякин]. — Дьокуускай : Сайдам, 2018. – С.389

                               Албан ааттара өлбөөдүйбэт / И. М. Павлов ; хомуйан оҥордо А. А. Захаров. — [Доп.]. — Чурапчы : Саҥа олох, 2016. – С.99

12 – Татьяна Алексеевна Макарова төрөөбүтэ 65 сыла (1960-). Педагогическай  наука кандидата. РФ уопсай үөрэхтээһин  бочуоттаах үлэһитэ, СР үөрэҕин систематын туйгуна.

             Литература: История развития дошкольного образования в Чурапчинском улусе. — Якутск : Сайдам, 2011. — Ч. 2. — 2021. – С.176

16 – Ульяна Ивановна Бурнашова- Уйаана 65 сааһа (1960). Арыылаах н. төрөөбүтэ. СР култууратын туйгуна, СР суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ. Лөгөй н. бочуоттаах олохтооҕо.

              Литература: Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С. 45-48.

19 – Александра Иннокентьевна Прокопьева 70 сааһа (1955). РФ уопсай үөрэхтээһин  бочуоттаах үлэһитэ, СР үөрэҕин систематын туйгуна. Болугур н. бочуоттаах гражданина.

             Литература: История развития дошкольного образования в Чурапчинском улусе. — Якутск : Сайдам, 2011 . —  Ч. 2. — 2021. – С.174

20 – “Ньургуһун” уһуйаан аһыллыбыта 65 сыла (Хатылы н., 1960)

23 – Павел Петрович Федоров-Сомоҕо 75 сааһа. 1950 с. Покровкаҕа төрөөбүтэ (Амма). Россия суруйааччыларын союһун чилиэнэ.

              Литература:   Тыа сирин культурата : Чурапчы улууһа / М. А. Герасимова-Сэҥээрэ. — Дьокуускай : Бичик, 2004.-С.158-164

Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С. 150-156

26 – Егор Егорович Картузов-Чооруун төрөөбүтэ 65 сааһа (1960). Болтоҥо н. нэһилиэгэр  төрөөбүтэ. СР суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ. Кэпсээнньит.

               Литература: Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С. 89-92.

30 – Константин Михайлович Филиппов 110 сыла(1915-1984).Чакыр нэһилиэгэр  төрөөбүтэ. Сэбиэскэй партийнай үлэһит. Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа. Элбэх мэтээллэр кавалердара.

Литература: Төрүт дьарыгы өрө тутан : Чурапчы улууһугар тыа хаһаайыстыбатын сайдыыта / М. Н. Корякин ; [аан тыл суруйда  Н.Н.Попов ]. — Дьокуускай : Сайдам, 2007. – С. 211.

БЭС ЫЙА

Июнь

1 — Ольга Михайловна Харайбатова 75 сааһа (1950). Юрид. наука кандидата. РФ уонна СР культуратын үтүөлээх үлэһитэ.

3  – Константин Николаевич Адамов   төрөөбүтэ 100 сыла (1925-2018). Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа. Саха Республикатын Ытык аҕата, Чакыр нэһилиэгин бочуоттаах гражданина.

11 – Петр Михайлович Решетников төрөөбүтэ 110 сыла (1915-1960). Бахсыга төрөөбүтэ. РСФСР уонна САССР народнай  артыыһа, РСФСР уонна САССР үтүөлээх артыыһа. Үлэ Кыһыл знамята орден кавалера.

13 — Иннокентий Кузьмич Макаров төрөөбүтэ 100 сыла (1925-1993) Педагогическай үлэ ветерана, буойун-учуутал, Аҕа дойду сэриитин орден II ст., “Японияны Кыайыы иһин”медаль кавалердара.

            Литература: Сыланская школа в лицах : памятная книга об учителях Сыланской школы Чурапчинского улуса РС(Я) / [сост. К. Г.                          Макарова]. — Якутск : Компания «Дани-Алмас», 2014. – С.84.

15 – Николай Егорович Саввин төрөөбүтэ 90 сыла (1935-…). Дьохсоҕон нэһилиэгэр төрөөбүтэ (Таатта). СР култууратын туйгуна.

             Литература:  Тыа сирин культурата : Чурапчы улууһа / М. А. Герасимова-Сэҥээрэ. — Дьокуускай : Бичик, 2004.-С.154-157.

17 – Дмитрий Дмитриевич Эверстов —Диринскэй 80 сыла (1945-1989). Наатараҕа төрөөбүтэ.  РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна. РФ суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ. Хоту көһөрүллүү кыттыылааҕа.

            Литература: Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С. 551-556.

25 – Михаил Павлович Гоголев-Долгун 75 сыла. Хатылы нэһилиэгэр төрөөбүтэ. СР суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ. Кэпсээнньит, хоһоонньут.

              Литература: Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С.53-56.

26 – Иван Иванович Ксенофонтов төрөөбүтэ 100 сыла (1925-2004). Хадаар нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Хоту көһөрүллүү кыттыылааҕа. Үлэ бэтэрээнэ. Общественник, хоһоонньут.

             Литература: Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С. 336-337

26 — Михаил Ильич Нестерев 70 сааһа (1955). СР  автомобильнай транспорын туйгуна.

Литература: Кытаанах нэһилиэгэ / [хомуйан оҥордулар: М.С.Леонтьева уо.д.а.]. — Дьокуускай : “Издатель Пономарев Э.Т.”, 2024. – С. 136.

26 – Хатылыга почта аһыллыбыта 60 сыла (1965)

ОТ ЫЙА

Июль

1 июля – Прокопий Нестерович Сокольников төрөөбүтэ 160 сыла (1865- 1917). Сахалартан бастакы быраастартан биирдэрэ. III Дьохсоҕон н. төрөөбүтэ (Таатта). Святой Анна III ст., Святой Станислав III ст. орденнарын кавалердара.

Литература: Помня прошлое, творим будущее(продолжая традиции доктора Сокольникова) : история развития здравоохранения Чурапчинского района / сост. Л. М. Григорьева . — Якутск : Сайдам, 2015. – С. 258-259.

1 июля – Дмитрий Константинович Лукин 90 сааһа. Үлэ уонна тыыл бэтэрээнэ. Хоту көһөрүллүү кыттыылааҕа. Хадаар нэһилиэгин уонна Чурапчы улууһун бочуоттаах гражданиннара.

1 июля — Елена Васильевна Лукина төрөөбүтэ 95 сыла. (1930-2013).Үлэ бэтэрээнэ. Герой-ийэ. Хадаар нэһилиэгин Бочуоттаах гражданина.

            Литература: Герой-ийэ Лукина Елена Васильевна : Дьоһун олох, 60 сыл бииргэ.- Дьокуускай: Көмүөл, 2022. – 264 с.

1 — Ульяна Еремеевна Макароватөрөөбүтэ 95 сыла (1930).  Таатта оройуонугар төрөөбүтэ. Чурапчы совхоз доярката.  РСФСР социалистическай куоталаһыытын туйгуна (1974с.) «Бочуот знага» орден кавалера. Арыылаах нэһилиэгин бочуоттаах гражданина.

1 — Анастасия Самсоновна Оконешникова төрөөбүтэ 90 сыла (1935). Хоту көһөрүллүү кыттыылааҕа. Педагогическай үлэ бэтэрээнэ, «Учууталлар учууталлара» бэлиэ хаһаайката,  «За заслуги перед Отечеством» мэтээл II ст. кавалера. Мугудай нэһилиэгин бочуоттаах гражданина.

4 июля – Мария Ивановна Ермолова төрөөбүтэ 100 сыла (1925-….). Воронежскай уобаласка төрөөбүтэ. ССРС доруобуйатын харыстабылын туйгуна, «Бочуот знага»  орден кавалера. Чурапчы улууһун бочуоттаах гражданина.

 Литература: Помня прошлое, творим будущее(продолжая традиции доктора Сокольникова) : история развития здравоохранения Чурапчинского района / сост. Л. М. Григорьева ; ГБУ Чурапчинская центральная районная больница имени П. Н. Сокольникова. — Якутск : Сайдам, 2015. – С. 268.

8 – Андрей Петрович Гоголев төрөөбүтэ 95 сыла (1930). I Чочу нэһилиэгэр төрөөбүтэ (Бүлүү). Өр кэмҥэ музыкальнай оскуоланы салайбыта.

             Литература:  Тыа сирин культурата : Чурапчы улууһа / М. А. Герасимова-Сэҥээрэ. — Дьокуускай : Бичик, 2004.-С.441-442

10 — Атласова Ульяна Николаевна 75 сааһа (1950г.) СР н/х. үтүөлээх үлэһитэ. Хатылы наһилиэгин бочуоттаах гражданина.

12 – Вера Кирилловна Захарова төрөөбүтэ 105 сыла (1920-2010). Өлүөхүмэ оройуонугар төрөөбүтэ. Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа. Аҕа дойду сэриитин орден II ст. кавалера.

             Литература: О себе и друзьях : [Воспоминания ветерана ВОВ В.Захаровой]. — Якутск : Сахаполиграфиздат. — 1999. — 116 с.

                             Дьоллоох дьолун туһугар : очеркалар / Савва Тарасов. — Якутскай : Саха сиринээҕи кинигэ изд-вота, 1969. – с. 1-14.

16 — Колесов Николай Николаевич 80 сааһа (1945). Чурапчы улууһун норуотун маастара,  Хатылы нэһилиэгин бочуоттаах гражданина.

            Литература: Тыа сирин культурата : Чурапчы улууһа / М. А. Герасимова-Сэҥээрэ. — Дьокуускай : Бичик, 2004.-С.436

17 — Варвара Семеновна Красильникова70 сааһа (1955 г.), РФ здравоохранениятын туйгуна,  СР фармациятын туйгуна «За вклад в развитие Чурапчинского улуса» бэлиэ 3 ст. хаһаайына, Мугудай нэһилиэгин бочуоттаах гражданина.

23 — Матрена Алексеевна Попова75 сааһа (1950). Хатылы. РФ үөрэҕириитин туйгуна. РФ уопсай үөрэхтээһинин бочуоттаах үлэһитэ, « Учууталлар учууталлара» бэлиэ хаһаайына,  Хатылы нэһилиэгин бочуоттаах гражданина. Хоһоонньут, фотограф.

            Литература: Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С. 461-464

30 июля – Агафия Семеновна Птицына төрөөбүтэ 75 сыла (1950-2018). Сэбиэскэй, партийнай үлэһит. Чурапчы, Булун улуустарын бочуоттаах гражданиннара. СР тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна, СР норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ.

 Литература: Агафия Семеновна Птицына : жизнь, посвященнаянароду : / составитель Т.А. Обулахова ; [авторы вступительных статей: Е.А. Борисов, и др.]. -Якутск : Бичик, 2020. – 478с.

30 – Лидия Петровна Сысолятина 85 сааһа (1940). Хоптоҕо нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Педагогическай үлэ ветерана. РФ норуотун үөрэҕириитин туйгуна. Учууталлар учууталлара бэлиэ хаһаайына.

            Литература: С ыланская школа в лицах : памятная книга об учителях Сыланской школы Чурапчинского улуса РС(Я) / [сост. К. Г. Макарова]. — Якутск : Компания «Дани-Алмас», 2014. – С. 174.

АТЫРДЬАХ ЫЙА

Август

4 – Дмитрий Титович Брыскаев төрөөбүтэ 110 сыла (1915-1992). Болугур н. төрөөбүтэ. Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа. САССР үтүөлээх бырааһа. Кыһыл сулус, Аҕа дойду II ст. орденнарын кавалердара.

            Литература: Чурапчы медиктэрэ сэрии сылларыгар /  хомуйан оҥордо Л. М. Григорьева ; [киирии тылы суруйдулар: А. М. Ксенофонтов, А. И.                    Корякин]. — Дьокуускай : Сайдам, 2021. – С.46-53.

                            Помня прошлое, творим будущее (продолжая традиции доктора Сокольникова) : история развития здравоохранения Чурапчинского                  района / сост. Л. М. Григорьева. — Якутск : Сайдам, 2015. – С.261

10 – Галина Гаврильевна Макарова 75 сааһа (1950). Сылан нэһилиэгэр төрөөбүтэ. СР культуратын туйгуна.

            Литература: Тыа сирин культурата : Чурапчы улууһа / М. А. Герасимова-Сэҥээрэ. — Дьокуускай : Бичик, 2004.-С.136-141.

10 – Савва Саввич Сидоров төрөөбүтэ 90 сыла. Кытаанах нэһилиэгэр төрөөбүтэ (1935-). Хоту көһөрүллүү кыттыылааҕа. Муома улууһун Бочуоттаах гражданина.

             Литература: Чурапчы — спорт туоната : Чурапчы улууһугарфизкультура уонна спорт сайдыытын историята /[кинигэни хомуйан, суруйан бэчээккэ                 бэлэмнээтилэр: В. М. Неустров уо. д. а. ; кинигэтахсыытыгар эппиэттээх Я. П. Оконешников]. — 2-е изд., перераб. и доп. — Дьокуускай : Көмүөл,                     2018. – С. 40.

            Сут-кураан, уот сэрии, көһөрүү : Кытаанах,Танда Бахсы нэһилиэктэрэ 1941-1945 сс. /хомуйан оҥордулар: Е. П. Скрябина уо. д. а. — Дьокуускай :                Э. Т. Пономарев типографията, 2022. –С.208.

13 — Аграфена Гаврильевна Кузьмина-Айаана 40 сааһа (1985). Хоптоҕо нэһилиэгэр төрөөбүтэ. СР суруйааччыларын союһун чилиэнэ. Хоһоонньут, кэпсээнньит.

            Литература: Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С.96-99.

19 – Петр Петрович Кондратьев төрөөбүтэ 95 сыла (1935).Хадаар нэһилиэгэр  төрөөбүтэ. ССРС үөрэҕириитин туйгуна, РСФСР  норуотун үөрэҕириитин туйгуна, СР үөрэҕириитин үтүөлээх үлэһитэ, СР тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна.

            Литература: Сыланская школа в лицах : памятная книга об учителях Сыланской школы Чурапчинского улуса РС(Я) / [сост. К. Г.                          Макарова]. — Якутск : Компания «Дани-Алмас», 2014. – С. 65.

БАЛАҔАН ЫЙА

Сентябрь

1 – Мурун- Тыымпыйаҕа оскуола-сад аһыллыбыта (1995)

                Литература:  История образования в Чурапчинском улусе   /  [сост.: М. И. Чичигинарова, К. К. Пермяков, Н. И. Дьячковский] . — Якутск : Компания «Дани Алмас», 2013. – С.94

1 – Семен Романович Данилов-Роман Данилов төрөөбүтэ 90 сыла (1935-2008). Поэт. Тыыл, үлэ бэтэрээнэ. РФ суруйааччыларын союһун чилиэнэ. Чурапчы, Чакыр нэһилиэктэрин бочуоттаах олохтооҕо.

                   Литература: Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С. 56-61.

9 – Матрена Николаевна Илларионова 70 сааһа (1955). РФ уопсай үөрэхтээһин  бочуоттаах үлэһитэ, СР үөрэҕириитин туйгуна. Хайахсыт нэһилиэгин бочуоттаах гражданина.

             Литература: История развития дошкольного образования в Чурапчинском улусе. — Якутск : Сайдам, 2011 . — Ч. 2. — 2021. – С. 174

9 – Спартак Иванович Слепцов төрөөбүтэ 90 сыла (1935-2004). САССР үтүөлээх артыыһа. Доҕордоһуу орденын кавалера.

15–Уорҕаҕа 1 кыл. нач. оскуола аһыллыбыта (1915).

Литература: История образования в Чурапчинском улусе / [сост.: М. И. Чичигинарова, К. К. Пермяков, Н. И. Дьячковский] . — Якутск : Компания «Дани Алмас», 2013. – С.97

17 — Артемьев Николай Егорович төрөөбүтэ 105 сыла (1920-2008). Хайахсыкка төрөөбүтэ. Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа. Кыһыл Сулус орден, Хорсунун иһин, Бойобуой үтүөлэрин иһин, Берлины ылыы иһин, Германияны кыайыы иһин мэтээллэрдээх.

19 – Валентина Дмитриевна Пинигина төрөөбүтэ 80 сыла (1945-). ССРС, СР культуратын туйгуна. Чурапчы улууһун Бочуоттаах гражданина.

27 – Роман Христофорович Кривошапкин төрөөбүтэ 110 сыла (1915-1985). Болтоҥо нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа. Аҕа дойду сэриитин I, II ст., Октябрьскай революция орденнарын кавалердара.

 Литература: Сэрии төлөнүн ортотунан : саха офицерын албан ааттаах суола / [хомуйан оҥордо, ред. С. И. Тарасов]. — Дьокуускай : [и. с.], 2000. – 129 с.

27 — Исаак Васильевич Смирников төрөөбүтэ 105 сыла  (1920–2014). Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, үлэ, тыыл бэтэрээнэ, СР  бэтэрээнэ, Мугудай нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо.

 АЛТЫННЬЫ

Октябрь

1 — Егор Дмитриевич Макаров- Үөкүйэ Дьөгүөр төрөөбүтэ 90 сыла (1935-2009). Педагогическай наука кандидата. ССРС географическай обществотын чилиэнэ, Россия журналистарын союһун чилиэнэ. РСФРС оскуолаларын үтүөлээх учуутала, РФ норуотун үөрэхтээһинин туйгуна, СР Айылҕа харыстабылын туйгуна, “Бүтүн Россиятааҕы Учуутал — 92” конкурс лауреата, К.Ушинскай мэтээлин кавалера, СР Учууталларын учуутала, Айылҕа харыстабылын ветерана, Чурапчы улууһун, Сылаҥ нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, элбэх литературнай айымньы автора, краевед.

Литература:   Алаас күөх ыллыгынан-наукаҕа : педагогическай наука кандидата, новатор-учуутал Е. Д. Макаров төрөөбүтэ 75 сыла туолуутугар / Саха Респ.үөрэҕириигэ министиэристибэтэ ; [хомуйан оҥордулар: Н. М. Макарова, К. Г. Макарова]. — Дьокуускай : Офсет, 75

 Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С. 356-361

8 – Семен Ильич Жирков төрөөбүтэ 105 сыла (1920-1987).  Дуобакка ССРС спордун маастарыгар кандидат. РСФСР норуотун үрэҕириитин туйгуна, САССР үтүөлээх тренерэ.

Литература: Чурапчы — спорт туоната : Чурапчы улууһугарфизкультура уонна спорт сайдыытын историята /[кинигэни хомуйан, суруйан бэчээккэ бэлэмнээтилэр: В. М. Неустров уо. д. а. ; кинигэтахсыытыгар эппиэттээх Я. П. Оконешников]. — 2-е изд., перераб. и доп. — Дьокуускай : Көмүөл, 2018. – С.292 .

8 – Клавдия Васильевна Харитонова төрөөбүтэ 80 сыла (1945-). Педагогическай үлэ ветерана. Норуот үөрэҕириитин туйгуна. Чурапчы н. бочуоттаах гражданина.

Литература: С ыланская школа в лицах : памятная книга об учителях Сыланской школы Чурапчинского улуса РС(Я) / [сост. К. Г. Макарова]. — Якутск : Компания «Дани-Алмас», 2014. – С.184

10 — Дмитрий Герасимович Дыдаев төрөөбүтэ 90 сыла (1935-1974). Одьулуун нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Учуутал, поэт.

                   Литература: Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С. 271-275

10  – Марфа Васильевна Никитина 95 сааһа. Үлэ бэтэрээнэ. Бочуот знага орден кавалера. Хоту көһөрүлүү кыттыылааҕа, Хадаар нэһилиэгин  бочуоттаах гражданина.

12 – Федор Петрович Ефимов төрөөбүтэ 110 сыла (1915-…). I Чакырга төрөөбүтэ. Үлэ, бэчээт, спорт ветерана. Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа. ССРС культуратын туйгуна, РСФСР уонна САССР культураларын үтүөлээх үлэһитэ, СААСР бэчээтин үтүөлээх үлэһитэ. САССР П.А. Ойуунускай аатынан Гос. премиятын лауреата. Саахымакка Саха сирин 5 төгүллээх чемпиона. Үлэ, спорт ветерана.

 Литература: Чурапчы — спорт туоната : Чурапчы улууһугарфизкультура уонна спорт сайдыытын историята /[кинигэни хомуйан, суруйан бэчээккэ бэлэмнээтилэр: В. М. Неустров уо. д. а. ; кинигэтахсыытыгар эппиэттээх Я. П. Оконешников]. — 2-е изд., перераб. и доп. — Дьокуускай : Көмүөл, 2018. – С.312.

12 – Михаил Данилович Попов төрөөбүтэ 100 сыла (1925-1979). Норуоднай судьуйа. Хоту көһөрүллүү кыттыылааҕа. ССРС суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ. Кэпсээнньит.

                   Литература: Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С. 446-451

16 — Мария Михайловна Парфенова 75 сааһа (1950).  РФ потребительскай   кооперациятын бочуоттаах үлэһитэ, СР бочуоттаах бэтэрээнэ, Хатылы нэһилиэгин бочуоттаах гражданина.

16 – Иннокентий Алексеевич Слепцов төрөөбүтэ 100 сыла (1925-2003). Бахсы н. төрөөбүтэ. СР үтүөлээх архитектора. П. А. Ойуунускай аатынан СР гос. бириэмийэтин лауреата.

22 — Василий Егорович Федоров70 сааһа (1955с.) СР тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна, Тыа хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ. Хаяхсыт нэһилиэгин бочуоттаах гражданина.

10 – Иннокентий Иванович Сивцев-Мытыйыкы төрөөбүтэ 155 сыла (по старому стилю 1870-1928).

              Литература:  Тыа сирин культурата : Чурапчы улууһа / М. А. Герасимова-Сэҥээрэ. — Дьокуускай : Бичик, 2004.-С.367

                                   Иннокентий Сивцев-Мытыйыкы / П. Д. Петров ; [автор вст. статьи З. И. Иванова-Унарова]. — Якутск : Бичик, 2012. – 78 с.

28 – Николай Николаевич Барашков төрөөбүтэ  120сыла (1905-1961). Бахсы нэһилиэгэр төрөөбүтэ. 1942-1947 сс Чурапчы оройуоннаҕы Советын исполкомун председателинэн үлэлээбитэ. Сэбиэскэй партийнай үлэһит. Ленин, Аҕа дойду сэриитин II ст., Бочуот знага орденнар кавалердара.

              Литература:  Николай Николаевич Барашков / [хомуйан оҥордо Д. И. Пухов ; эппиэттээх ред. И. В. Борисов ; кинигэ электрон. варианын                          Л. Е. Федорова бэлэмнээтэ]. — Дьокуускай : Бичик, 2014. – 221с.

30 — Ирина Павловна Любимова 55 сааһа (1970). СР үөрэҕириитин туйгуна, РФ үөрэхтээһинин Бочуоттаах үлэһитэ, Кытаанах нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо

           Литература: Кытаанах нэһилиэгэ / [хомуйан оҥордулар: М.С.Леонтьева уо.д.а.]. — Дьокуускай : “Издатель Пономарев Э.Т.”, 2024. – С.                                    420.

 СЭТИННЬИ

Ноябрь

5 – Иван Кириллович Ефимов төрөөбүтэ 110 сыла (1915-1970). Бахсы нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Георафическай наука доктора.

Литература: Географическай наука доктора, профессор Иван Кириллович Ефимов (1915-1970) : [Сахалартан бастакы географическай наука доктора олорон ааспыт олоҕун, үлэтин туһунан] // Саҥа олох. — 2021. — Бэс ыйын 18 күнэ (N 43). — С. 4.

5 – Мугудайга «Сайдыы» колхуос (1930 с., председатель Ф.Ф.Толстоухов) тэриллибитэ.

6 – Борис Петрович Горохов-Бээди уола 60 сааһа (1965). Бэйдиҥэ н. төрөөбүтэ (Уус-Алдан). СР Суруйааччыларын союһун чилиэнэ.

            Литература: Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С. 240-242.

8 – Сэсэн Иванович Дьячковскай –С. Боло төрөөбүтэ 120 сыла (1905-1948). Этнограф, фольклорист.

12 – Георгий Николаевич Родионов 80 сааһа (1945). Художник-косторез, ювелир, Россия үтүөлээх художника, СР искусствотын үтүөлээх деятеля.

              Литература: Художники Якутии: члены Союза художников России / З. И. Иванова-Унарова. – Санкт-Петербург, 2006. – С.193.

14 — Сусанна Гаврильевна Парфенова 70 сааһа (1955). РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна, Кытаанах нэһилиэгин Бочуоттаах гражданина                Литература: Кытаанах нэһилиэгэ / [хомуйан оҥордулар: М.С.Леонтьева уо.д.а.]. — Дьокуускай : “Издатель Пономарев Э.Т.”, 2024. – С. 480.

17 – Иван Егорович Попов төрөөбүтэ 85 сыла (1940-1992). Түбэ нэһилиэгэр (Нам) төрөөбүтэ. «Үлэҕэ килбиэнин иһин» мэтээл кавалера. РФ үтүөлээх тутааччыта.

                Литература: Сайдыы суолун тутуһан : Чурапчытааҕы МПМК 30 сыл / хомуйан оҥордо Ф. А. Тимофеев. — Дьокуускай : Кемүөл, 2016. – С. 41.

Тутуу — биһиги дьылҕабытыгар / [хомуйан оҥордулар: А. М. Кириллин, П. М. Габышев, Н. В. Ноева ; аан тыл авт. А. Кириллин]. — Дьокуускай : Көмүөл, 2017. – С. 220-222

19 – Василий Сергеевич Лыткин төрөөбүтэ 105 сыла (1920-1999). Алаҕар н. төрөөбүтэ. Аҕа дойду сэриитин кыттыылаҕа. Учуутал, сэбиэскэй хаһаайыстыбаннай үлэһит. РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна. СР норуотун хаһаайыстыбатын үтүэлээх үлэһитэ.

Литература: Төрүт дьарыгы өрө тутан : Чурапчы улууһугар тыа хаһаайыстыбатын сайдыыта / М. Н. Корякин ; [аан тыл авт.Н.Н.  Попов ]. — Дьокуускай : Сайдам, 2007. – С. 128

                                       Сержант Василий Лыткин дневнигэ / хомуйан оҥордо В. В. Лыткин. — Дьокуускай : Сайдам, — 70 с.

21 – Михаил Владимирович Дьячковскай 70 сааһа (1955). РФ уопсай үөрэхтээһин туйгуна, СР үөрэҕин туйгуна.

25 — Анна Михайловна Пермякова 75 сааһа (1950). РФ норуотун үөрэҕириитин туйгуна,  РФ Уопсай үөрэҕин бочуоттаах үлэһитэ, «Гражданскай килбиэн» бэлиэ хаһаайына, СР Ытык кырдьаҕаһа .

АХСЫННЬЫ

Декабрь

105 сыла – Чурапчыга бастакы комсомольскай ячейка  тэриллибитэ (1920)

            Литература:   Үөрэх сырдык суолунан : (1872-2012) / С. А. Новгородов аатынан Чурапчы орто оскуолата. — Дьокуускай : Көмүөл, 2016. – С. 25.

65 сыла — Туора-Күөл “Күнчээн” уһуйаан аһыллыбыта (1960)

5 — Иван Егорович Барашков төрөөбүтэ 80 сыла (5/12-1945–2009сс.), СР үөрэҕириитин, СР культуратын туйгуннара, Мугудай оскуолатын бочуоттаах үлэһитэ, сцена, үлэ ветерана.

5 – Иван Алексеевич Максимов-Уруул Уйбаан 75 сааһа (1950). Хайахсыт н. төрөөбүтэ. Үлэ бэтэрээнэ. Олохтоох автор.

            Литература: Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С. 362-364

14 — Федор Федорович Смирников төрөөбүтэ 85 сыла (14/12-1940–2019). «Учууталлар учууталлара», «СР үөрэҕин систематын бочуоттаах ветерана », «СР спордун сайдыытыгар киллэрбит кылаатын иһин», «Чурапчы улууһун култууратын уонна духовнаһын сайдыытыгар киллэрбит кылаатын иһин» бэлиэлэр хаһаайыннара. Төлөй, Мугудай н. бочуоттаах гражданиннара.

18 – Иван Петрович Оконешников-Хочуон төрөөбүтэ 100 сыла (1925-2004). Мугудайга төрөөбүтэ. Тыыл, үлэ бэтэрээнэ,  хоту көһөрүллүү кыттыылааҕа, сэһэнньит.

            Литература: Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С. 395-399.

Хочуон : [айымньылар, ыстатыйалар, ахтыылар] / Иван Оконешников ; [хомуйан оҥордо И. И. Попова]. — Дьокуускай : Сайдам, 2018. — 511с. 

18 – Фекла Ивановна Попова 70 сааһа (1955). Мэҥэ Хаҥалас II Баатара нэһилиэгэр төрөөбүтэ. СР культуратын туйгуна.

             Литература:  Тыа сирин культурата : Чурапчы улууһа / М. А. Герасимова-Сэҥээрэ. — Дьокуускай : Бичик, 2004.-С.134-136.

20 декабря – Виктор Семенович Дьяконов 70 сааһа (1955). Учуутал. СР үөрҕириитин туйгуна. « Улуус сайдыытыгар үтүөтүн иһин» бэлиэ хаһаайына.

 Литература: Чурапчы — спорт туоната : Чурапчы улууһугарфизкультура уонна спорт сайдыытын историята /[кинигэни хомуйан бэчээккэ бэлэмнээтилэр: В. М. Неустров уо.д.а. ; кинигэтахсыытыгар эппиэттээх Я. П. Оконешников]. — 2-е изд., перераб. и доп. — Дьокуускай : Көмүөл, 2018. – С.25.

22 – Алексей Михайлович Слепцов 75 сааһа (1950). Болтоҥо н. төрөөбүтэ. СР бэчээтин туйгуна, СР тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна. Болтоҥо нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо.

             Литература: Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина  — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С. 499-502

25 – Дария Петровна Кладкина төрөөбүтэ 95 сыла (1930-20..). Сылаҥҥа төрөөбүтэ.“Үлэ Кыһыл знамята” орден, “Үлэҕэ килбиэнин иһин” мэтээл кавалердара, “Учууталлар учууталлара” бэлиэ хаһаайката,  Чурапчы улууһун уонна Сылан нэһилиэгин бочуоттаах гражданиннара.

 Литература: С ыланская школа в лицах : памятная книга об учителях Сыланской школы Чурапчинского улуса РС(Я) / [сост. К. Г. Макарова]. — Якутск : Компания «Дани-Алмас», 2014. – С.62

25 – Дмитрий Данилович Красильников төрөөбүтэ 105 сыла (1920-1985). Космофизик.  К. ф.-м. н. Аҕа дойду улуу сэриитин ветерана. ССРС Ленинскэй бириэмийэтин лауреата (1982). САССР наукатын үтүөлээх деятелэ. Чурапчы улууһун Бочуоттаах гражданина.

26 — Елена Петровна Сивцева 70 сааһа (1955). Стипендиат Международного фонда «Дети Саха-Азия», РФ норуотун үөрэҕин туйгуна, РФ уопсай үөрэхтээһинин бочуоттаах үлэһитэ, СР үөрэҕириитин туйгуна, СР култууратын туйгуна,  «Учууталлар  учууталлара» бэлиэ  хаһаайына, РФ култууратын үтүөлээх үлэһитэ. Мугудай нэһилиэгин бочуоттаах гражданина.

28 – Гавриил Дмитриевич Протодьяконовтөрөөбүтэ 115 сыла (1910-1975). Алаҕар н. төрөөбүтэ. Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа. РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна. Чурапчы улууһун Бочуоттаах гражданина.

Литература: Хорсуннар ааттарын ааһар сыллар соппоттор : Гавриил Протодьяконов / хомуйан оҥордулар А. А. Борисова, А. Г.  Протодьяконов, А. Г. Семенова,В. Г. Шадрина ; [киирии тылы суруйда А. Т.Ноговицын]. — Дьокуускай : Сайдам, 2021. — 296с.

Туһаныллыбыт литература

1. Албан ааттара өлбөөдүйбэт / И. М. Павлов ;хомуйан оҥордо А. А. Захаров. — [Доп.]. — Чурапчы : Саҥа олох, 2016. – С.99
2. Кытаанах нэһилиэгэ / [хомуйан оҥордулар: М.С.Леонтьева уо.д.а.]. — Дьокуускай : “Издатель Пономарев Э.Т.”, 2024. – С. 563.
3. Сут-кураан, уот сэрии, көһөрүү : Кытаанах,Танда Бахсы нэһилиэктэрэ 1941-1945 сс. /суруйдулар, хомуйан оҥордулар: Е. П. Скрябина уо. д. а. — Дьокуускай : Э. Т. Пономарев типографията, 2022. –С.341-342.
4. Тыа сирин культурата : Чурапчы улууһа / М. А. Герасимова-Сэҥээрэ. — Дьокуускай : Бичик, 2004.-С.
5. Төрүт дьарыгы өрө тутан : Чурапчы улууһугар тыа хаһаайыстыбатын сайдыыта / М. Н. Корякин. — Дьокуускай : Сайдам, 2007.
6. Үөрэх сырдык суолунан : (1872-2012) / С. А. Новгородов аатынан Чурапчы орто оскуолата. — Дьокуускай : Көмүөл, 2016.
7. Чурапчы — спорт туоната : Чурапчы улууһугар физкультура уонна спорт сайдыытын историята /[кинигэни хомуйан, суруйан бэчээккэ бэлэмнээтилэр: В. М. Неустров, Я. П.Оконешников, Г. С. Платонов ; кинигэ тахсыытыгар эппиэттээх Я. П. Оконешников]. — 2-е изд., перераб. и доп. — Дьокуускай : Көмүөл, 2018.
8. Чурапчы — уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина — Чурапчы : [и. с.], 2019 (Дьокуускай). – С. 320-323
9. Ытык Бахсы / (Хомуйан оҥордулар: Барашков Д.Ф., уо.д.а.) .- Дьокуускай : Сайдам, 2020 .
10. Эрилик аатын өрө тутан / [М. Н. Корякин]. — Дьокуускай : Сайдам, 2018. – С.389
11. История развития дошкольного образования в Чурапчинском улусе. — Якутск : Сайдам,
12. Сайдыы суолун тутуһан : Чурапчытааҕы МПМК 30 сыл / хомуйан оҥордо Ф. А. Тимофеев. — Дьокуускай : Кемүөл, 2016.
13. Помня прошлое, творим будущее (продолжая традиции доктора Сокольникова) : история развития здравоохранения Чурапчинского района / сост. Л. М. Григорьева ; ГБУ Чурапчинская центральная районная больница имени П. Н. Сокольникова. — Якутск : Сайдам, 2015.
14. Сыланская школа в лицах : памятная книга об учителях Сыланской школы Чурапчинского улуса РС(Я) / МБОУ — Сыланская СОШ имени профессора Г. П. Башарина ; [сост. К. Г. Макарова]. — Якутск : Компания «Дани-Алмас», 2014. — 215, [1] с. : ил., портр.
15. Художники Якутии : члены Союза художников России / З. И. Иванова-Унарова. – Санкт-Петербург, 2006.