Оҕуруотчукка сүбэлэр
Помидору үүннэриигэ сүбэлэр
Тэпилииссэҕэ
Таһырдьа таһаарыах иннинэ тэпилииссэ буорун үчүгэйдик онорон, хара салапаанынан бүрүйэн сылытыллар. Ити помидор сылааһы сөбүлүүрүн иһин уонна сиик көппөтүн, сыыс от тумнаһыннын диэн оҥоһуллар.
Арассаадаҕа икки-үс хонукка ууну кутуллубат. Оччобуна умнаһа сымныыр, ону буорга эрийэ тутан олордуллар. Уулаах арассаада сатаан эриллибэт, тостон хаалар.
Үүнэн, улаатан истэхтэрин ахсын помидор умнаһын алларааҥҥы сэбирдэхтэрин тоноон ылыллар, буорга сыстан турдахтарына ыарыыга дэбигис ыллараллар. Хоннох лабаалары эмиэ ылҕанар, син биир ас биэрбэттэр, күүс эрэ былдьаһа тураллар.
Укка бастакы болчуоҕу хаалларан баран, иккиһи уонна үсүһү быһыталаан кэбиһиллэр уонна сарсыарда тэпилииссэҕэ киирэ-тахса үнүгэстэри сахсыйан биэрэ сылдьыллар. Ити куоппаһырарга көмөлөһөр.
Эрдэ астанар кистэлэҥэ
Мин помидорум эрдэ уонна өлгөмнүк астанар биир сэкириэтин эһиэхэ, күндү ааҕааччыларбар, билиһиннэриэхпин баҕарабын. Бу сэкириэти оҕуруотчут дьүөгэм Ньулунова Дарья үллэстибитэ. Тэпилииссэбэр анааммын обургу иһиккэ 15 атаҕы туспа арассаадалыыбын. Улаата түспүттэрин кэннэ икки-үс хонукка ууну куппакка аччыктатан баран, арыый улахан иһиккэ көһөрөбүн, онуоха төрдүнэн буорга бүүс-бүтүннүү эрийэн олордобун. Төбөлөрүттэн хаһан даҕаны быспаппын, ол кэриэтин төһө даҕаны уһаатыннар, төрдүлэринэн эрийэбин. Ити курдук тэпилииссэҕэ таһаарыахпар диэри үстэ-түөртэ көһөрөбүн. Олохтоох сиригэр эмиэ эрийэн олордобун. Оччоҕо астарын олох аллараттан биэрэр.
Бу арассаадаларым суон уктаах, бөҕө-таҕа көрүҥнээх буола үүнэллэр, астарын атыттардааҕар быдан эрдэ биэрэллэр. Манна кистэлэнэ судургу: көнөтүк олордуллубут помидор буортан утаҕы уонна араас иҥэмтэлээх эттиги биир эрэ туочуканан ылар, оттон эрийэ олорбут үүнээйи сиргэ уонунан сантиметрынан сыстан сытар буолан, күүһү-уоҕу соччо төгүл элбэҕи иҥэринэр. Күһүн хостоон көрдөхпүнэ, силистэрэ суп-суон буолар. Онон помидору буорга эрийэн олордор быдан ордук эбит.
Арассааданан турар кэмигэр кыратык аһатыллар. Ас кутуон иннинэ аһатыыны тохтотуллар, элбэх уоҕурдуу ас кутуутун бытаардар. Онтон ас кутан киирэн бардаҕына, дьэ аһатыллар.
Мин ол-бу химиялаах эбиилиги төрүт туттубаппын, бэйэм бурдабын кутабын. Лиитэрэ аҥаарынан ыйга иккитэ. Сүрдээҕин астыналлар.
Бурда астык ас
Ынах сааҕар от-сэбирдэх тобоҕун-ибэҕин эбэн көөнньөрөн оҥорор уоҕурдуубун «бурда» диэн ааттыыбын уонна үүнээйибэр барытыгар туттабын. Дьоҕус, 100 лиитэрэ уу киирэр, мас буочуканы улахан ортотунан ууга түөрт-биэс «лэппиэскэ» сибиэһэй ынах сааҕын, икки лиитэрэ аһыйбыт үүтү эбэтэр суораты, 2-3 пачка түргэнник суураллар доруоһаны, 1-2 киилэ мас күлүн уонна тэпилииссэттэн быһыллар сэбирдэҕи, лабааны, сыыс оту кутан, үс күн устата туруорабын. Биир лиитэрэ бурданы биир биэдэрэ ууга суурайан, үүнээйилэрбэр барыларыгар ук ахсыгар 0,5 лиитэрэнэн кутабын: сибэккилэргэ ыйга биирдэ, помидорга ыйга иккитэ, оҕурсуга биэстии хоно-хоно. Сүрдээҕин сөбүлүүллэр.
Өйдөөн: Эбии аһатыах иннинэ үүнээйигэ элбэх ууну кутуллар, ол эрэ кэнниттэн уоҕурдууну киллэриллэр.
Отунан уоҕурдуу
Ууну нэдиэлэҕэ иккитэ халыччы кутуллар, оттон «ханна эрэ оннук гыналлар үһү» диэн икки нэдиэлэ устата куппакка гынан баран, биирдэ элбэҕи чалбааттаатаххытына, абырыахтааҕар алдьатаҕыт. «Умнас сытыйыыта» («вершинный гниль») диэн ыарыы сутуйуон, аһа барыта хайыта барыан сөп.
Уу кутаат буорун халын соҕустук 10-ча см халыҥгнаах отунан сабан биэрдэххэ, сиигэ көппөт, иккиһинэн от сытыйан-ымыйан бэртээхэй уоҕурдуу буола сытар, сыыс от тахсыбат, фитофтороз ыарыы буулаабат. Бу ньыманы бары үүнээйилэрбэр туттабын. Моркуопка, оҕурсуга, клубникаҕа, помидорга.
Күһүөрү барыларын «сыгынньахтаан» кэбиһэбин. Ол аата тугуй? Туох баар сэбирдэхтэрин быһыталаан ылабын, оччоҕуна буортан ылар иҥэмтэлээх эттиктэринэн толору хааччылланнар, помидордарым туран кытараллар, өлгөм үүнүүнү биэрэллэр. Кып-кыһыл, уонна бөп-бөдөҥ томаттары хомуйабын. Эһиги эмиэ боруобалаан көрүҥ, бэйэбит илэ көрөн итэҕэйиҥ.
Өйдөөҥ:
Угар туран сиппит, кытарбыт, буспут помидор амтана ураты минньигэс!
“Сибэкки сипсиэрэ» Гаврильева Е.С. – Сибэкки Дуунньа сибэккини үүннэрээччилэргэ, оҕуруотчуттарга туҺалаах сүбэлэрдээх кинигэтиттэн